Thoái Hóa Khớp

Thoái hóa khớp – bệnh lý xương khớp thường gặp ở người cao tuổi và tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến vận động của người mắc. Nếu không phát hiện sớm và có phương pháp chữa trị kịp thời rất có thể gây bại liệt, tác động tiêu cực đến sức khỏe và tâm lý người bệnh.

Thoái hóa khớp là gì?

Khớp là vị trí cầu nối giữa các đốt xương, bao gồm lớp sụn mềm và một lượng dịch nhầy vừa đủ để làm trơn các khớp. Khi đó, các hoạt động tại ổ khớp diễn ra nhịp nhàng hơn, các đốt xương cũng không bị ma sát với nhau gây đau nhức.

Tuy nhiên, thoái hóa khớp là bệnh lý xương khớp liên quan chủ yếu đến sự thoái hóa tự nhiên do tuổi tác. Các khớp bị thoái hóa đặc trưng với tình trạng tổn thương sụn khớp, kéo theo phần xương dưới sụn. Cụ thể, mô sụn bị bào mòn, vỡ, nứt theo thời gian khiến các đầu xương va chạm với nhau gây đau nhức, khó chịu dữ dội.

Tùy vào vị trí thoái hóa mà có các dạng bệnh khác nhau như thoái hóa khớp gối, thoái hóa khớp háng, thoái hóa khớp vai,… Bệnh thường gặp ở người lớn tuổi, nhất là độ tuổi trên 60 do yếu tố lão hóa tự nhiên theo thời gian. Cần phát hiện và tiến hành điều trị càng sớm càng tốt để ngăn ngừa biến chứng không mong muốn của tình trạng này.

Các giai đoạn phát triển của thoái hóa khớp

Cũng giống như nhiều bệnh lý xương khớp khác, thoái hóa khớp diễn tiến lần lượt qua 4 giai đoạn với mức độ bệnh tăng dần. Nếu có thể phát hiện bệnh ở những giai đoạn đầu sẽ giúp việc điều trị dễ dàng và rút ngắn thời gian hơn. Cụ thể, 4 giai đoạn phát triển của bệnh như sau:

Giai đoạn 1 – Giai đoạn khởi phát, chưa rõ ràng

Đây là thời điểm các triệu chứng bắt đầu xuất hiện nhưng chưa thật sự rõ ràng. Người mắc thường lầm tưởng cơn đau nhức này giống như tình trạng nhức mỏi thông thường mỗi khi thay đổi thời tiết. Tuy nhiên, có thể nhận thấy cơn đau tăng lên rõ rệt khi giữ nguyên một tư thế quá lâu, đặc biệt đau nhức khi đứng lên ngồi xuống.

Thăm khám ở giai đoạn này cũng còn nhiều khó khăn do chưa thể phát hiện ra nếu chỉ áp dụng khám lâm sàng và chụp X-quang. Hiếm người phát hiện ra bệnh ở giai đoạn này, trừ một vài trường hợp nhận biết được do thăm khám sức khỏe định kỳ hàng năm.

Giai đoạn 2 – Thoái hóa nhẹ

Bước vào giai đoạn này, người bệnh bắt đầu cảm nhận được triệu chứng đau nhức rõ ràng hơn. Tuy nhiên, thoái hóa khớp giai đoạn này còn ở mức độ nhẹ, các ổ sụn khớp chưa bị tổn thương nhiều, bao hoạt dịch phía trong vẫn còn lành lặn nên các ổ khớp vẫn được cung cấp dịch nhầy đầy đủ, hoạt động bình thường.

Ở giai đoạn này, các gai xương nhỏ bắt đầu hình thành và va chạm với mô khớp, gây nhiều triệu chứng đau nhức, đặc biệt khi vận động. Nếu đi thăm khám, kỹ thuật chẩn đoán X-quang cũng có thể phát hiện tình trạng này (hình ảnh gai xương, khe khớp thu nhỏ diện tích,…).

Giai đoạn 3 – Giai đoạn thoái hóa rõ nét

Bước vào giai đoạn xuất hiện các tổn thương do thoái hóa rõ nét, các gai xương hình thành nhiều hơn với kích thước vừa và lớn. Thông qua hình ảnh chụp X-quang cũng có thể nhận diện rõ các giai xương và sự bào mòn của sụn khớp, thậm chí biến dạng lớp xương dưới sụn.

Người bệnh cảm nhận được rõ hơn cơn đau nhức tại vị trí thoái hóa, đặc biệt khi hoạt động như chạy bộ, xoay người, leo cầu thang,…Giai đoạn này có thể được coi là giai đoạn diễn tiến nghiêm trọng, các xương bắt đầu hình thành dày lên ra phía bên ngoài. Đồng thời, ổ khớp bị viêm nhiễm nặng, tiết ra lượng chất lỏng hoạt dịch và gây viêm bao hoạt dịch.

Giai đoạn 4 – Giai đoạn thoái hóa nặng

Đây là giai đoạn diễn tiến nghiêm trọng và tiềm ẩn nhiều nguy hiểm nhất. Ở giai đoạn này, xương khớp bị bào mòn gần như toàn bộ, lượng dịch nhầy quanh đầu xương giảm dần, còn lại rất ít. Các triệu chứng của bệnh xuất hiện rõ ràng, người bệnh cảm thấy đau nhức dữ dội kèm theo tình trạng cứng khớp, tê bì tay chân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động.

Khi bệnh diễn tiến đến giai đoạn này, việc điều trị khỏi gần như là không thể, chỉ có thể áp dụng các biện pháp điều trị bảo tồn, cải thiện triệu chứng. Đa số trường hợp bệnh nhân được chỉ định can thiệp ngoại khoa để xử lý các triệu chứng bệnh.

Nguyên nhân gây thoái hóa khớp

Như đã nói ở trên, thoái hóa khớp là bệnh lý xương khớp thường gặp ở đối tượng người cao tuổi (trên 60 tuổi). Khi bước vào độ tuổi này, hệ thống xương khớp trong cơ thể có nhiều thay đổi về cấu trúc và trở nên suy yếu hơn.

Do đó, xương khớp người già rất dễ bị tấn công bởi các tác nhân bên ngoài. Thậm chí mức độ diễn tiến của tình trạng bệnh ở đối tượng của phần nặng nề và khó chữa trị hơn.

Ngoài nguyên nhân chính liên quan đến tuổi tác, một số yếu tố nguy cơ sau rất dễ dẫn đến tình trạng bệnh thoái hóa khớp:

• Tính chất nghề nghiệp: Yếu tố nghề nghiệp có nhiều tác động tới sức khỏe xương khớp. Tình trạng thoái hóa sẽ diễn ra sớm nếu bản thân người bệnh làm một số công việc liên quan đến bê vác nặng như công nhân, người vận chuyển,…Ngoài ra, nhân viên văn phòng lười vận động cũng là đối tượng có nguy cơ cao mắc các bệnh về xương khớp.
• Thói quen sinh hoạt: Thói quen sinh hoạt không hợp lý có thể gây tác động tiêu cực đến sức khỏe xương khớp ở người mắc. Ví dụ như ngồi sai tư thế, thường xuyên đi giày cao gót, giờ giấc sinh hoạt không khoa học,…

• Chấn thương khi tập thể thao: Chấn thương xương khớp có thể xảy ra trong quá trình thực hiện các hoạt động thể dục thể thao. Nguyên nhân có thể do người tập không khởi động kỹ hoặc thực hiện các động tác luyện tập sai kỹ thuật.
• Ảnh hưởng của các bệnh lý xương khớp: Thoái hóa khớp cũng có thể là biến chứng để lại do các bệnh lý về xương khớp. Cụ thể như tình trạng thoát vị đĩa đệm, gai cột sống, viêm đau khớp, bệnh gout,…
• Chế độ ăn uống không đảm bảo: Ăn uống thiếu chất, thiếu các nhóm vitamin, khoáng chất như canxi, photpho,…cần thiết cho xương khớp cũng là nguyên nhân gây bệnh. Đây cũng là nguyên nhân khiến bệnh lý này có xu hướng trẻ hóa trong thời gian tới.
• Thừa cân, béo phì: Trọng lượng cơ thể tăng đồng nghĩa với áp lực lên khung xương cũng tăng. Do đó tỷ lệ mắc bệnh này của người béo phì thường cao hơn những đối tượng khác.
• Yếu tố bẩm sinh, di truyền: Nếu trong gia đình có người thân mắc các bệnh lý xương khớp nói chung hoặc thoái hóa khớp nói riêng thì tỷ lệ mắc bệnh của người đó cũng cao hơn. Có thể dựa vào yếu tố nguy cơ này để thực hiện các biện pháp phòng ngừa từ sớm.

Đối tượng hay mắc bệnh

Từ trước đến nay nhiều người nghĩ rằng thoái hóa khớp là căn bệnh của người già, xảy ra do sự lão hóa xương khớp của tuổi già. Tuy nhiên, với xu hướng ngày càng trẻ hóa, bệnh có thể gặp phải những đối tượng sau đây:

• Người có độ tuổi từ 45 – 60 tuổi trở lên có nguy cơ mắc bệnh cao nhất do quy luật lão hóa tự nhiên của cơ thể khiến hệ thống xương khớp xuống cấp.
• Người làm công việc lao động nặng, ở mức độ thường xuyên và liên tục như: thợ xây, bốc vác hàng hóa, vận chuyển…
• Người từng bị chấn thương, va đập mạnh trong quá trình chơi thể thao, bị ngã, tai nạn giao thông…
• Người thừa cân, béo phì.
• Người có xương khớp bị dị dạng bẩm sinh.
• Người thường xuyên ăn uống thiếu chất hay lười vận động…

Triệu chứng của bệnh thoái hóa khớp

Triệu chứng thoái hóa khớp ở giai đoạn đầu thường khó nhận biết do các biểu hiện chưa thật sự rõ ràng. Tình trạng này có thể xuất hiện riêng biệt ở một vị trí hoặc nhiều ổ khớp cùng một lúc. Dựa vào vị trí thoái hóa mà có các triệu chứng điển hình, cụ thể như sau:

Thoái hóa khớp bàn tay, ngón tay

• Sưng đau các khớp bàn tay, ngón tay, có thể nhìn rõ vị trí sưng đau bằng mắt thường.
• Tại vị trí các khớp hình thành nốt cứng, hơi cong nhẹ và xuất hiện gồ ghề.
• Khó thực hiện cử động nhẹ nhàng như nắm mở bàn tay, rối loạn cảm giác (cảm nhận nhiệt độ),…
• Ở mức độ nặng, người bệnh có thể bị liệt bàn tay tạm thời, nghiêm trọng hơn mất khả năng cử động vĩnh viễn.

Thoái hóa khớp bàn chân, ngón chân

• Đau nhức bàn chân, đặc biệt là vị trí thoái hóa.
• Sưng viêm, tấy đỏ các ổ khớp.
• Hạn chế khả năng di chuyển và vận động của người mắc.
• Nếu thoái hóa xuất hiện tại bàn chân, có thể thấy ngón cái bị cứng hoặc cong vẹo.
• Buổi sáng khi mới ngủ dậy, người bệnh khó đứng vững khi mới đặt chân xuống giường.

Thoái hóa cột sống thắt lưng

• Đau nhức vị trí thắt lưng, đặc biệt khi giữ nguyên một tư thế quá lâu. Cơn đau xuất hiện dữ dội vào buổi sáng.
• Người bệnh bị hạn chế về cử động và đau chủ yếu vùng thắt lưng xuống hai chi dưới.
• Cơn đau xuất hiện rõ rệt vào thời điểm mới ngủ dậy hoặc khi vận động thường xuyên, liên tục.

Thoái hóa khớp háng

• Cảm giác tê bì, nhức mỏi một hoặc cả hai bên khớp háng (tùy thuộc vào tình trạng thoái hóa một hoặc cả hai bên khớp).
• Cơn đau lan sâu vào phía trong trước của háng, phía trước đùi hoặc lan xuống đầu gối, sau mông.
• Hạn chế khả năng vận động của người bệnh, đi lại khó khăn, tiềm ẩn nguy cơ bại liệt.

Thoái hóa khớp gối

• Người bệnh bị đau nhức tại vị trí khớp gối phía trước và hai bên cạnh.
• Gặp khó khăn trong việc đứng lên ngồi xuống. Đôi khi mất sức và khuỵu xuống khi muốn đứng lên.
• Thường xuyên có cảm giác tê bì chân tay.
• Nếu kéo dài có thể gây biến dạng nhẹ ở khớp gối.

Biến chứng thoái hóa khớp

Vậy, bệnh thoái hóa khớp có nguy hiểm không? Các bệnh lý xương khớp nói chung đều được đánh giá là bệnh lý NGUY HIỂM, khó điều trị và mất nhiều thời gian.

Trước hết, bệnh lý này gây ra các triệu chứng đau nhức, khó chịu cho người bệnh. Cơn đau xương khớp khi diễn tiến đến mức độ nặng có thể khiến người bệnh hạn chế khả năng cử động, vận động. Thậm chí, nguy hiểm hơn, bệnh lý này tiềm ẩn nguy cơ gây bại liệt ở người mắc.

Khi đó, mọi hoạt động của người bệnh đều phụ thuộc hoàn toàn vào người thân, không thể tự chủ trong sinh hoạt. Điều này tác động tiêu cực nhiều tới tâm lý người bệnh, có trường hợp gây trầm cảm.

Tuy nhiên, nếu phát hiện và tiến hành điều trị từ sớm, bệnh thoái hóa khớp có thể cải thiện và duy trì khả năng hoạt động của các ổ khớp tới 80-90%. Do đó, người bệnh nên chủ động nhận biết và đi thăm khám ngay khi thấy xuất hiện bất kỳ dấu hiệu đau nhức nào.

Chẩn đoán bệnh học

Để có phương hướng điều trị thoái hóa khớp đúng cách và phù hợp với người bệnh, trước hết cần tiến hành thăm khám và thực hiện các xét nghiệm cần thiết. Từ kết quả chẩn đoán, bác sĩ mới có thể đưa ra phác đồ chữa trị phù hợp giúp bệnh nhanh chóng cải thiện.

Các phương pháp thăm khám áp dụng trong chẩn đoán thoái hóa khớp ở người bệnh như sau:

Thăm khám lâm sàng

Với các biện pháp thăm khám lâm sàng, bác sĩ chuyên khoa sẽ đánh giá sơ bộ được tình trạng thoái hóa các ổ khớp. Cụ thể với các tiêu chí như sau:

• Mức độ đau nhức: Cơn đau xuất hiện tại vị trí nào? Tần suất đau? Đau tăng khi hoạt động và cải thiện khi nghỉ ngơi. Người bệnh gặp khó khăn khi đi bộ, lên xuống bậc thang, đứng lên ngồi xuống,…
• Biến dạng khớp: Xác định tình trạng khớp so với trước đó (biến dạng không?lệch trục khớp không?)
• Một số dấu hiệu khác: Âm thanh tại khớp khi cử động, sờ nắn vị trí sưng viêm,…

Các xét nghiệm cần thiết

• Chụp X-quang: Kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh thường được chỉ định cho người bệnh trong các bệnh lý xương khớp. Thông qua kết quả phim chụp X-quang, bác sĩ có thể nhận định tình trạng tổn thương ổ khớp, xương dưới sụn và hình ảnh gai xương.
• Nội soi khớp: Tiến hành thiết bị y tế hiện đại để đưa vào ổ khớp thông qua vết mổ nhỏ. Từ hình ảnh thu được có thể đánh giá chính xác viêm nhiễm tại ổ khớp.
• Xét nghiệm dịch khớp: Lấy một lượng dịch khớp và áp dụng các biện pháp thích hợp để nhận định về mức độ bệnh. Nếu tình trạng thoái hóa nặng, dịch khớp chuyển màu vàng, độ nhớt có xu hướng giảm nhẹ.
• Chụp cộng hưởng từ MRI: Kỹ thuật chẩn đoán hiện đại được chỉ định cho các bệnh lý xương khớp, đem lại kết quả tương đối chính xác. Tuy nhiên, chi phí cho phương pháp này không nhỉ nên không phải ai cũng có thể áp dụng. Thông thường, kỹ thuật này được chỉ định khi các biện pháp xét nghiệm khác không chính xác.

Bệnh có điều trị được không?

Thoái hóa khớp có chữa khỏi hẳn được không là vấn đề được rất nhiều người bệnh quan tâm. Trả lời câu hỏi này, các bác sĩ chuyên khoa cho biết, thoái hóa khớp không thể chữa khỏi hoàn toàn vì đây là quá trình thoái hóa tự nhiên của cơ thể. Tuy nhiên, chúng ta có thể ngăn chặn hoặc làm chậm tiến triển của bệnh nhờ việc vận động hợp lý kết hợp chăm sóc, cải thiện sụn khớp và xương dưới sụn đúng cách. Điều này giúp hạn chế các cơn đau cho người bệnh và giúp bộ ba xương – sụn – khớp trở nên vững chắc, linh hoạt hơn.

Giải pháp điều trị thoái hóa khớp

Tùy vào mức độ và tình trạng cụ thể của người bệnh mà đưa ra phương hướng điều trị phù hợp nhất. Người bệnh có thể lựa chọn điều trị bằng Tây y, Đông y, mẹo dân gian kết hợp với các bài tập vật lý trị liệu. Dưới đây là thông tin về các cách điều trị phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay với bệnh lý xương khớp này.

Điều trị nội khoa thoái hóa khớp

Phương pháp Tây y luôn được ưu tiên lựa chọn với ưu điểm cho tác dụng nhanh, cải thiện triệt để tình trạng đau nhức và duy trì hiệu quả chữa trị trong thời gian kéo dài. Tuy nhiên, các bệnh lý xương khớp cần một thời gian dài điều trị với thuốc, đồng nghĩa với nguy cơ gây tác dụng phụ lớn hơn. Đây cũng là nhược điểm lớn nhất của thuốc Tây y.

Để ngăn ngừa biến chứng này, người bệnh cần chú ý tuân thủ phác đồ chữa trị mà bác sĩ đưa ra. Trong đơn thuốc của người bệnh thường bao gồm một số loại thuốc điển hình như sau:

• Thuốc giảm đau thông thường như Paracetamol, Ibuprofen,…
• Thuốc giảm đau gây nghiện (chứa Morphin hoặc các dẫn chất của opioid).
• Thuốc kháng viêm dạng viên uống hoặc dạng tiêm (tùy vào tình trạng của người mắc)
• Thuốc giãn cơ.
• Thực phẩm chức năng cho xương khớp nhằm cung cấp canxi, vitamin và khoáng chất có lợi cho cơ thể.

Trong quá trình dùng thuốc, phải chú ý tới các biểu hiện của cơ thể, ngưng thuốc ngay nếu thấy dấu hiệu bất thường. Để ngăn ngừa tác dụng phụ của thuốc, đảm bảo dùng theo liều, không tự ý thay đổi thuốc, liều lượng và thời gian dùng thuốc. Đặc biệt là các nhóm thuốc kháng viêm dạng tiêm, cần sử dụng dưới sự giám sát chặt chẽ của nhân viên y tế, tránh tác dụng phụ trong quá trình điều trị.

Để điều trị triệt để và hiệu quả, người bệnh có thể kết hợp đồng thời với phương pháp vật lý trị liệu. Một số bài tập cần thiết bị hỗ trợ người bệnh nên đến các cơ sở y tế có đầy đủ trang thiết bị để luyện tập. Bên cạnh đó, có một số dạng bài tập có thể tự thực hiện tại nhà dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế có chuyên môn.

Chú ý rằng, nên lựa chọn địa chỉ luyện tập vật lý trị liệu uy tín và tiến hành từ bài tập cơ bản. Khởi động kỹ trước thời điểm luyện tập, hạn chế tối đa chấn thương có thể xảy ra khi luyện tập.

Chỉ định can thiệp ngoại khoa trong trường hợp nào?

Phương pháp can thiệp ngoại khoa được chỉ định điều trị dứt điểm hoàn toàn thoái hóa khớp. Nhìn chung, phẫu thuật xương khớp được đánh giá là cuộc “đại phẫu”, khó thực hiện và tiềm ẩn nhiều nguy cơ nguy hiểm. Trong đó, phải kể đến một số biến chứng như nhiễm trùng vết mổ, tình trạng đau nhức tái phát,….

Tuy nhiên, người bệnh cũng không cần quá lo lắng vì với sự phát triển của nền y học hiện nay, tỷ lệ thành công của các can thiệp ngoại khoa điều trị xương khớp cũng tăng và giảm thiểu được các biến chứng sau phẫu thuật.

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong tiến trình phẫu thuật, người bệnh cần lựa chọn bệnh viện xương khớp lớn để thực hiện. Các trang thiết bị, máy móc tại đây phải được trang bị đầy đủ, tối tân và thường xuyên được nâng cấp. Đồng thời, bản thân người bệnh nên chủ động thực hiện ăn uống theo chế độ, kiêng khem theo hướng dẫn trong quá trình hậu phẫu.

Mẹo dân gian cải thiện thoái hóa khớp tại nhà

Nếu thoái hóa khớp ở giai đoạn đầu, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp mẹo dân gian tại nhà. Nguyên liệu của phương pháp này thường dễ kiếm, cách thực hiện đơn giản, tiết kiệm chi phí nên phù hợp với hầu hết người bệnh. Một số mẹo điều trị tham khảo như sau:

• Bài thuốc từ lá lốt: Chuẩn bị 1 nắm lá lốt tươi (vừa đủ một lần dùng). Rửa sạch và để ráo nước, thêm vào ấm cùng một lượng nước vừa đủ. Đun khoảng 15-20 phút và chắt lấy nước cốt để uống, bỏ phần bã. Kiên trì sử dụng tối thiểu 20 ngày để thấy hiệu quả.
• Mẹo điều trị từ củ nghệ: Chuẩn bị bột nghệ tươi (10g); lòng đỏ trứng gà (1 cái); dầu dừa. Trộn tất cả các nguyên liệu để khuấy đều, tạo thành hỗn hợp sền sệt. Dùng theo đường uống và duy trì liên tục trong nhiều ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Bài thuốc từ ngải cứu: Chuẩn bị một nắm lá ngải cứu tươi, rửa sạch và để ráo nước. Thêm vào chảo lượng lá ngải cứu cùng với một nắm muối hạt, rang nóng và cho tất cả hỗn hợp vào khăn vải. Chườm đắp lên vị trí thoái hóa trong khoảng 15-20 phút để cải thiện đau nhức.

Phòng tránh bệnh thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp là bệnh lý xương khớp khó chữa, tiềm ẩn nguy cơ bại liệt vô cùng nguy hiểm. Do đó, thực hiện các biện pháp phòng ngừa là điều cần thiết. Cụ thể như sau:

• Hạn chế bê vác nặng, nếu là đặc thù công việc nên dùng tới các thiết bị hỗ trợ vận chuyển hoặc điều chỉnh nghỉ ngơi hợp lý.
• Nếu là người làm văn phòng, tạo thói quen nghỉ ngơi giữa giờ làm, tránh ngồi một chỗ quá lâu ảnh hưởng đến xương khớp.
• Chú ý đến sức khỏe và đi thăm khám ngay nếu thấy bất kỳ dấu hiệu đau nhức xương khớp nào.
• Tăng cường nhóm thực phẩm giàu canxi, giàu omega-3 và vitamin, khoáng chất trong chế độ ăn. Hạn chế ăn nhiều dầu mỡ, gia vị cay nóng kích ứng vị trí viêm tại xương khớp.

• Điều chỉnh thời gian làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, tránh tạo tâm lý căng thẳng, áp lực cũng có thể gây bệnh.
• Lựa chọn một số bộ môn thể thao vận động phù hợp để luyện tập mỗi ngày ngăn ngừa các bệnh lý xương khớp.
• Nên đi thăm khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần để kịp thời phát hiện các triệu chứng bệnh.

Tuy nhiên, không nên lạm dụng các bài thuốc mẹo này nếu triệu chứng bệnh không cải thiện. Có thể sử dụng kết hợp với các phương pháp dùng thuốc khác như biện pháp hỗ trợ. Đồng thời, nếu thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào cần ngưng sử dụng ngay và thông tin tới bác sĩ điều trị để xử lý phù hợp.

Array