Lệch Đĩa Đệm: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Lệch đĩa đệm là một trong những vấn đề về cột sống phổ biến, có thể gây đau lưng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả giúp bạn chủ động phòng ngừa và khắc phục bệnh lý này. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin cần thiết về cách nhận diện và điều trị lệch đĩa đệm một cách khoa học và an toàn. ​​

Định Nghĩa và Phân Loại Lệch Đĩa Đệm

Lệch đĩa đệm, hay còn gọi là thoát vị đĩa đệm, là tình trạng khi một trong các đĩa đệm nằm giữa các đốt sống bị thoát ra ngoài vị trí bình thường của nó. Các đĩa đệm đóng vai trò quan trọng trong việc giảm chấn động và bảo vệ các đốt sống. Khi đĩa đệm bị lệch, có thể gây áp lực lên các dây thần kinh xung quanh, dẫn đến các triệu chứng đau đớn và khó chịu.

Lệch đĩa đệm có thể được phân loại theo vị trí của đĩa đệm bị lệch. Nếu đĩa đệm lệch ra phía sau và ép lên tủy sống hoặc các dây thần kinh, tình trạng này được gọi là thoát vị đĩa đệm trung tâm hoặc thoát vị đĩa đệm sau. Ngược lại, nếu đĩa đệm lệch về phía bên của cột sống, gọi là thoát vị đĩa đệm bên, có thể gây ra các triệu chứng tê bì hoặc yếu cơ tại các chi.

Tùy vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng lệch đĩa đệm, bệnh nhân có thể đối mặt với các vấn đề từ đau lưng nhẹ đến các cơn đau tê bì, mất cảm giác, hoặc yếu cơ. Một số trường hợp nặng, bệnh nhân có thể gặp phải các vấn đề về vận động hoặc mất khả năng kiểm soát chức năng tiểu tiện, đại tiện.

Triệu Chứng Lệch Đĩa Đệm

Lệch đĩa đệm có thể xuất hiện với nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào vị trí và mức độ của đĩa đệm bị lệch. Những triệu chứng phổ biến nhất là đau lưng, đau cổ, và các cơn đau lan ra các chi. Đau có thể tăng lên khi người bệnh thay đổi tư thế hoặc vận động mạnh.

Một trong những dấu hiệu đặc trưng của lệch đĩa đệm là cảm giác tê bì, ngứa ran hoặc yếu cơ ở tay, chân, hoặc các bộ phận khác. Các cơn đau thường xuất hiện đột ngột và có thể kéo dài, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân.

Đối với những trường hợp nặng, khi đĩa đệm bị lệch mạnh và chèn ép lên tủy sống hoặc các dây thần kinh quan trọng, bệnh nhân có thể gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng như mất cảm giác, mất khả năng vận động một phần cơ thể, hoặc thậm chí là mất khả năng kiểm soát chức năng đại tiện và tiểu tiện. Triệu chứng này cần được xử lý kịp thời để tránh biến chứng lâu dài.

Nguyên Nhân Gây Lệch Đĩa Đệm

Lệch đĩa đệm có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, thường liên quan đến các yếu tố tác động cơ học lặp đi lặp lại hoặc thay đổi cấu trúc tự nhiên của cột sống. Dưới đây là một số nguyên nhân chính gây lệch đĩa đệm:

• Lão hóa tự nhiên: Qua thời gian, các đĩa đệm trong cột sống dần mất đi độ đàn hồi và độ ẩm, dẫn đến việc đĩa đệm dễ bị nứt vỡ hoặc thoái hóa, làm tăng nguy cơ lệch vị trí.
• Chấn thương: Các va chạm mạnh, tai nạn, hoặc những chấn thương trực tiếp vào cột sống có thể làm lệch đĩa đệm. Điều này xảy ra khi lực tác động quá mạnh, khiến đĩa đệm bị xê dịch khỏi vị trí ban đầu.
• Tư thế sai lệch lâu dài: Việc ngồi lâu trong một tư thế không đúng hoặc không thay đổi tư thế khi làm việc có thể gây áp lực liên tục lên cột sống, làm tăng khả năng lệch đĩa đệm, đặc biệt ở vùng thắt lưng và cổ.
• Mang vác vật nặng không đúng cách: Khi nâng hoặc mang vác vật nặng mà không chú ý đến cách thức thực hiện, người bệnh dễ gặp phải tình trạng lệch đĩa đệm. Lực kéo không đồng đều và quá tải có thể làm tổn thương đến cấu trúc của đĩa đệm.
• Cân nặng vượt mức: Người có cân nặng quá cao tạo ra sức ép lớn lên cột sống, đặc biệt là khu vực đĩa đệm, làm tăng nguy cơ đĩa đệm bị lệch và thoát vị.

Đối Tượng Dễ Mắc Lệch Đĩa Đệm

Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể bị lệch đĩa đệm, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn do các yếu tố bên ngoài hoặc đặc điểm cơ thể. Dưới đây là những đối tượng dễ mắc phải tình trạng này:

• Người cao tuổi: Theo tuổi tác, đĩa đệm trong cơ thể có xu hướng khô cứng và mất dần khả năng đàn hồi, khiến chúng dễ bị tổn thương và lệch vị trí.
• Người làm việc văn phòng: Những người phải ngồi nhiều giờ liền trước máy tính, ít vận động và không thay đổi tư thế thường xuyên có nguy cơ mắc lệch đĩa đệm, đặc biệt là ở vùng thắt lưng và cổ.
• Vận động viên và người chơi thể thao: Các môn thể thao có cường độ cao như bóng đá, bóng rổ, thể hình có thể khiến cột sống phải chịu những lực tác động mạnh, dễ dẫn đến chấn thương hoặc lệch đĩa đệm.
• Người thừa cân, béo phì: Việc mang vác trọng lượng cơ thể lớn hơn mức bình thường sẽ tạo áp lực không cần thiết lên các đĩa đệm, dễ dàng dẫn đến tình trạng lệch đĩa đệm, đặc biệt là ở phần thắt lưng.
• Người có tiền sử bệnh lý về cột sống: Những ai đã từng gặp các vấn đề về cột sống, như thoái hóa cột sống hoặc các chấn thương trước đây, có thể dễ dàng bị lệch đĩa đệm trong tương lai.

Những đối tượng này cần lưu ý để phòng ngừa và kịp thời phát hiện các dấu hiệu của lệch đĩa đệm, từ đó có biện pháp điều trị hiệu quả.

Biến Chứng Lệch Đĩa Đệm

Lệch đĩa đệm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là một số biến chứng phổ biến mà người mắc lệch đĩa đệm có thể gặp phải:

• Đau mãn tính: Nếu đĩa đệm bị lệch lâu ngày mà không điều trị, cơn đau có thể trở thành mãn tính, gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày. Người bệnh có thể cảm thấy đau liên tục hoặc thỉnh thoảng tái phát, nhất là khi thay đổi tư thế hoặc vận động mạnh.
• Rối loạn cảm giác: Khi đĩa đệm lệch và chèn ép lên các dây thần kinh, người bệnh có thể gặp phải tình trạng tê bì, ngứa ran hoặc mất cảm giác ở tay, chân. Các triệu chứng này có thể lan rộng và kéo dài nếu không được can thiệp kịp thời.
• Yếu cơ: Lệch đĩa đệm có thể gây ảnh hưởng đến khả năng vận động của cơ thể. Nếu dây thần kinh bị chèn ép quá lâu, cơ bắp có thể yếu đi, gây khó khăn trong việc di chuyển hoặc làm việc.
• Thất thoát chức năng tiểu tiện và đại tiện: Trong những trường hợp nặng, khi đĩa đệm lệch và ảnh hưởng đến tủy sống hoặc các dây thần kinh kiểm soát chức năng tiểu tiện, đại tiện, bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng mất kiểm soát chức năng này, dẫn đến nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.
• Tổn thương tủy sống: Khi đĩa đệm lệch ra ngoài quá mức và gây chèn ép lên tủy sống, bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng tê liệt hoặc mất khả năng vận động ở một phần cơ thể. Đây là biến chứng nghiêm trọng cần được điều trị ngay lập tức để tránh tổn thương lâu dài.

Chẩn Đoán Lệch Đĩa Đệm

Chẩn đoán lệch đĩa đệm đòi hỏi sự kết hợp giữa các phương pháp khám lâm sàng và kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh để xác định vị trí và mức độ lệch của đĩa đệm. Dưới đây là các bước quan trọng trong quá trình chẩn đoán lệch đĩa đệm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám tổng quát, kiểm tra các triệu chứng mà người bệnh đang gặp phải như đau, tê bì, yếu cơ. Việc kiểm tra các phản xạ thần kinh, khả năng vận động cũng giúp bác sĩ xác định vị trí và mức độ ảnh hưởng của lệch đĩa đệm.
• Chụp X-quang: Một trong những phương pháp đơn giản và phổ biến nhất để phát hiện sự thay đổi cấu trúc của cột sống. Tuy nhiên, chụp X-quang chỉ có thể cho thấy sự thay đổi về hình dáng của đĩa đệm hoặc đốt sống mà không thể phát hiện sự chèn ép lên dây thần kinh.
• Cộng hưởng từ (MRI): MRI là phương pháp chẩn đoán hình ảnh chính xác nhất để xác định tình trạng lệch đĩa đệm. MRI cho phép bác sĩ nhìn rõ ràng tình trạng đĩa đệm, các dây thần kinh xung quanh và mức độ chèn ép nếu có. Đây là công cụ hữu ích để đánh giá chi tiết các tổn thương liên quan đến lệch đĩa đệm.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Phương pháp này giúp tạo ra hình ảnh chi tiết hơn về cấu trúc cột sống, đặc biệt khi cần xác định những bất thường ở các đĩa đệm hoặc các dây thần kinh xung quanh. CT scan có thể được sử dụng khi MRI không thực hiện được.
• Đo điện cơ (EMG): Đây là một xét nghiệm nhằm kiểm tra sự hoạt động của các cơ và dây thần kinh. Nó có thể giúp xác định liệu các dây thần kinh có bị chèn ép do lệch đĩa đệm hay không, từ đó hỗ trợ chẩn đoán chính xác hơn.

Khi có dấu hiệu nghi ngờ lệch đĩa đệm, việc chẩn đoán sớm và chính xác rất quan trọng để tránh các biến chứng nghiêm trọng và tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả.

Khi Nào Cần Gặp Bác Sĩ Khi Lệch Đĩa Đệm

Lệch đĩa đệm có thể gây ra những triệu chứng khó chịu, nhưng không phải lúc nào cũng cần phải gặp bác sĩ ngay lập tức. Tuy nhiên, có những dấu hiệu và triệu chứng cho thấy bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Dưới đây là những trường hợp khi bạn nên tìm kiếm sự giúp đỡ y tế:

• Cơn đau kéo dài hoặc nghiêm trọng: Nếu bạn gặp phải cơn đau lưng, đau cổ, hay đau chân kéo dài và không thuyên giảm sau khi nghỉ ngơi, có thể đây là dấu hiệu của lệch đĩa đệm. Đặc biệt, nếu cơn đau ngày càng tồi tệ, bạn cần đến bác sĩ để được khám và điều trị.
• Cảm giác tê bì hoặc ngứa ran: Nếu bạn cảm thấy tê bì, ngứa ran hoặc mất cảm giác ở tay, chân hoặc bất kỳ bộ phận nào của cơ thể, đây có thể là dấu hiệu của việc đĩa đệm đang chèn ép lên các dây thần kinh. Trong trường hợp này, bạn cần gặp bác sĩ ngay.
• Yếu cơ hoặc khó khăn khi vận động: Nếu bạn cảm thấy yếu cơ, mất khả năng kiểm soát các cơ, hoặc gặp khó khăn khi di chuyển, thì lệch đĩa đệm có thể là nguyên nhân. Các triệu chứng này cần được chẩn đoán để tránh các vấn đề nghiêm trọng hơn.
• Mất kiểm soát chức năng tiểu tiện hoặc đại tiện: Một trong những dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng nhất khi đĩa đệm lệch là mất khả năng kiểm soát chức năng tiểu tiện hoặc đại tiện. Nếu gặp phải tình trạng này, bạn cần được cấp cứu y tế ngay lập tức.
• Các triệu chứng không cải thiện với các biện pháp tự chăm sóc: Nếu bạn đã thử các phương pháp giảm đau tại nhà như nghỉ ngơi, dùng thuốc giảm đau mà triệu chứng không thuyên giảm, điều này có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng hơn. Hãy tìm gặp bác sĩ để được khám và điều trị.

Phòng Ngừa Lệch Đĩa Đệm

Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa lệch đĩa đệm, nhưng có những biện pháp đơn giản giúp giảm thiểu nguy cơ mắc phải tình trạng này. Dưới đây là một số cách để bảo vệ cột sống và phòng ngừa lệch đĩa đệm:

• Giữ tư thế đúng: Việc duy trì tư thế đúng khi ngồi, đứng, và khi vận động là rất quan trọng. Đảm bảo bạn ngồi thẳng lưng, không gập người quá mức và luôn giữ tư thế trung lập cho cột sống. Khi đứng, cố gắng phân bổ đều trọng lượng cơ thể lên cả hai chân để tránh áp lực không cần thiết lên đĩa đệm.
• Tập thể dục thường xuyên: Các bài tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội hoặc yoga giúp củng cố cơ lưng và cơ bụng, giúp giảm căng thẳng lên cột sống và hỗ trợ đĩa đệm hoạt động bình thường. Các bài tập cũng giúp cải thiện linh hoạt và tăng cường sức mạnh cơ bắp.
• Nâng vác đúng cách: Khi nâng vật nặng, hãy chắc chắn rằng bạn dùng đôi chân thay vì lưng để nâng vật. Hãy giữ vật gần cơ thể và tránh cúi người xuống quá sâu để giảm thiểu áp lực lên cột sống.
• Giảm cân nếu cần thiết: Cân nặng quá mức tạo ra áp lực lớn lên cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng. Giảm cân sẽ giúp giảm bớt sức ép này và ngăn ngừa tình trạng lệch đĩa đệm. Một chế độ ăn uống lành mạnh kết hợp với tập luyện đều đặn là cách hiệu quả để duy trì cân nặng lý tưởng.
• Tránh ngồi lâu trong một tư thế: Việc ngồi lâu một chỗ hoặc đứng lâu mà không thay đổi tư thế có thể gây áp lực lên các đĩa đệm. Hãy chắc chắn rằng bạn thay đổi tư thế thường xuyên, đứng dậy đi lại hoặc duỗi người nếu phải ngồi làm việc lâu.
• Sử dụng nệm và gối phù hợp: Nệm quá cứng hoặc quá mềm có thể gây ảnh hưởng đến sự thẳng hàng tự nhiên của cột sống khi ngủ. Lựa chọn nệm và gối phù hợp giúp duy trì tư thế ngủ thoải mái và giảm áp lực lên các đĩa đệm.

Việc thực hiện những biện pháp phòng ngừa này không chỉ giúp giảm nguy cơ lệch đĩa đệm mà còn bảo vệ sức khỏe cột sống lâu dài.

Phương Pháp Điều Trị Lệch Đĩa Đệm

Điều trị lệch đĩa đệm nhằm giảm đau, phục hồi chức năng cột sống và ngăn ngừa các biến chứng. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng, các phương pháp điều trị có thể bao gồm các biện pháp bảo tồn, thuốc men hoặc can thiệp phẫu thuật. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến giúp cải thiện tình trạng lệch đĩa đệm.

Điều Trị Bằng Thuốc Tây Y

Thuốc Tây y có thể giúp giảm đau, chống viêm và hỗ trợ quá trình hồi phục của đĩa đệm khi bị lệch. Việc sử dụng thuốc cần được bác sĩ chỉ định để đảm bảo hiệu quả và tránh tác dụng phụ không mong muốn.

• Thuốc giảm đau: Các thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen có thể giúp giảm đau tạm thời ở bệnh nhân lệch đĩa đệm. Paracetamol có tác dụng giảm đau nhẹ đến vừa, trong khi ibuprofen vừa giảm đau vừa có tác dụng chống viêm, giúp giảm sưng tấy quanh đĩa đệm bị lệch.
• Thuốc giãn cơ: Các loại thuốc giãn cơ như methocarbamol hoặc cyclobenzaprine được chỉ định trong trường hợp bệnh nhân gặp phải co thắt cơ bắp do lệch đĩa đệm. Thuốc này giúp làm dịu các cơ bị căng cứng và giảm đau do co thắt cơ.
• Thuốc chống viêm steroid: Trong những trường hợp đau nặng hoặc viêm, bác sĩ có thể chỉ định thuốc chống viêm steroid như prednisone để giảm viêm quanh khu vực đĩa đệm bị lệch. Thuốc này thường được dùng ngắn hạn để tránh các tác dụng phụ lâu dài.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Nếu đĩa đệm bị lệch và gây chèn ép lên dây thần kinh, các thuốc như gabapentin hoặc pregabalin có thể giúp giảm cơn đau thần kinh, tê bì, ngứa ran. Những thuốc này tác động vào hệ thần kinh, giúp giảm đau và cải thiện cảm giác tê bì.

Vật Lý Trị Liệu

Vật lý trị liệu là phương pháp điều trị không xâm lấn giúp giảm đau, cải thiện khả năng vận động và tăng cường cơ bắp. Được chỉ định cho những trường hợp lệch đĩa đệm nhẹ đến trung bình, vật lý trị liệu là một phần quan trọng trong việc phục hồi chức năng cột sống.

• Các bài tập kéo giãn: Vật lý trị liệu có thể bao gồm các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng giúp giảm áp lực lên đĩa đệm và cải thiện lưu thông máu. Những bài tập này giúp giảm đau và tăng cường tính linh hoạt cho cột sống.
• Chườm nóng và lạnh: Việc áp dụng nhiệt hoặc lạnh lên khu vực bị ảnh hưởng có thể giúp giảm viêm và giảm cơn đau. Chườm nóng giúp thư giãn cơ bắp và tăng cường tuần hoàn, trong khi chườm lạnh giúp giảm sưng tấy và cơn đau cấp tính.
• Điều trị bằng sóng xung kích: Sóng xung kích là một phương pháp hiện đại sử dụng sóng âm để điều trị các vấn đề về cột sống. Phương pháp này có tác dụng giảm đau, kích thích quá trình tái tạo mô và làm giảm sự chèn ép lên đĩa đệm.

Phẫu Thuật Điều Trị Lệch Đĩa Đệm

Phẫu thuật chỉ được xem xét trong trường hợp điều trị bảo tồn không hiệu quả, khi bệnh nhân gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng hoặc khi có nguy cơ cao bị biến chứng nghiêm trọng như liệt hoặc mất kiểm soát chức năng tiểu tiện.

• Phẫu thuật cắt bỏ phần đĩa đệm bị lệch: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để loại bỏ phần đĩa đệm bị lệch hoặc thoát vị. Phẫu thuật này giúp giảm áp lực lên các dây thần kinh và tủy sống, đồng thời giảm đau và phục hồi khả năng vận động.
• Phẫu thuật thay thế đĩa đệm: Đối với những trường hợp nặng hoặc lâu dài, phẫu thuật thay thế đĩa đệm có thể được thực hiện để thay thế đĩa đệm đã bị hư hỏng. Phẫu thuật này giúp ổn định cột sống và giảm thiểu nguy cơ tái phát các vấn đề liên quan đến lệch đĩa đệm.

Điều Trị Bằng Phương Pháp Đông Y

Ngoài thuốc Tây y, nhiều bệnh nhân cũng tìm đến phương pháp điều trị từ Đông y để hỗ trợ quá trình phục hồi. Đông y tập trung vào việc điều hòa khí huyết, giảm đau và tăng cường sức khỏe tổng thể.

• Châm cứu: Châm cứu là một phương pháp điều trị truyền thống giúp giảm đau và cải thiện lưu thông máu. Bằng cách kích thích các huyệt đạo trên cơ thể, châm cứu giúp giảm căng thẳng, thư giãn cơ bắp và làm giảm đau hiệu quả.
• Xoa bóp và bấm huyệt: Phương pháp xoa bóp và bấm huyệt có tác dụng thư giãn cơ bắp, giảm đau và cải thiện lưu thông máu. Những phương pháp này có thể kết hợp với các bài tập vật lý trị liệu để mang lại hiệu quả tối ưu trong việc giảm đau và phục hồi chức năng.

Điều trị lệch đĩa đệm có thể đạt được hiệu quả rõ rệt nếu được thực hiện đúng cách và kịp thời. Phương pháp điều trị có thể kết hợp nhiều biện pháp như thuốc Tây, vật lý trị liệu, phẫu thuật, và các liệu pháp từ Đông y. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ngăn ngừa các biến chứng lâu dài liên quan đến lệch đĩa đệm.