Thoái hóa khớp thái dương hàm: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị

Thoái hóa khớp thái dương hàm (TMJ) là tình trạng phổ biến, gây đau đớn và hạn chế chức năng nhai, nói. Bệnh xuất hiện khi khớp thái dương hàm và các mô xung quanh bị tổn thương do quá trình lão hóa, chấn thương, hoặc các yếu tố khác. Triệu chứng bao gồm đau khu vực hàm, khó mở miệng, và tiếng lạ khi di chuyển hàm. Việc điều trị bệnh này phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng, từ việc sử dụng thuốc giảm đau đến can thiệp phẫu thuật. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách có thể giúp giảm đau, cải thiện chức năng khớp và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Định nghĩa và phân loại thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm (TMJ) là một tình trạng suy giảm chức năng của khớp nối giữa xương hàm dưới và xương thái dương. Đây là một bệnh lý thường gặp, đặc biệt ở những người trưởng thành, có thể gây ra sự đau đớn và hạn chế khả năng nhai, nói. Bệnh xảy ra khi các mô xung quanh khớp bị hư hại do quá trình lão hóa, chấn thương hoặc các yếu tố khác như căng thẳng, viêm khớp hoặc thậm chí là các thói quen không tốt khi ăn uống.

Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể được phân loại thành các dạng khác nhau dựa trên nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Một số trường hợp là do các tổn thương viêm nhiễm, trong khi các trường hợp khác có thể do sự lão hóa tự nhiên của các mô sụn trong khớp. Việc hiểu rõ về sự phân loại của bệnh có thể giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp, từ việc sử dụng thuốc giảm đau đến các phương pháp can thiệp phẫu thuật nếu cần thiết.

Triệu chứng của thoái hóa khớp thái dương hàm

Các triệu chứng của thoái hóa khớp thái dương hàm có thể thay đổi từ nhẹ đến nghiêm trọng, và thường ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân. Một trong những dấu hiệu phổ biến là đau ở vùng quanh hàm, đặc biệt khi ăn, nhai hoặc nói. Cảm giác này có thể lan rộng lên đến tai hoặc cổ. Ngoài ra, bệnh nhân có thể cảm thấy cứng khớp, khiến việc mở miệng trở nên khó khăn và kèm theo tiếng lạo xạo mỗi khi di chuyển hàm.

Các triệu chứng khác của bệnh có thể bao gồm đau đầu thường xuyên, đặc biệt là ở khu vực thái dương, cùng với cảm giác mệt mỏi khi phải sử dụng cơ mặt trong thời gian dài. Đặc biệt, triệu chứng có thể trở nên trầm trọng hơn vào buổi sáng sau khi thức dậy, do cơ hàm bị căng thẳng trong lúc ngủ. Những biểu hiện này cần được theo dõi và điều trị kịp thời để ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng hơn liên quan đến chức năng khớp thái dương hàm.

Nguyên nhân gây thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố tự nhiên và các thói quen xấu. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:

• Lão hóa tự nhiên: Khi tuổi tác tăng lên, các mô sụn trong khớp thái dương hàm dần mất đi tính đàn hồi, gây ra sự ma sát giữa các khớp và dẫn đến thoái hóa.
• Chấn thương hoặc tai nạn: Các va chạm trực tiếp vào vùng hàm hoặc vùng thái dương có thể làm tổn thương khớp, từ đó thúc đẩy quá trình thoái hóa.
• Căng thẳng và thói quen nghiến răng: Những người có thói quen nghiến răng hoặc cắn chặt hàm trong khi ngủ có thể tạo ra lực lớn, làm tăng áp lực lên khớp thái dương hàm, dẫn đến tổn thương theo thời gian.
• Viêm khớp: Các dạng viêm khớp như viêm khớp dạng thấp có thể ảnh hưởng đến khớp thái dương hàm, gây sưng và đau đớn.
• Bệnh lý rối loạn khớp: Một số bệnh lý có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khớp thái dương hàm, làm cho khớp dễ bị thoái hóa và gây cản trở hoạt động của hàm.

Đối tượng dễ mắc thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể ảnh hưởng đến nhiều đối tượng khác nhau, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn so với những nhóm khác. Các yếu tố dưới đây có thể làm tăng khả năng mắc bệnh:

• Người lớn tuổi: Tuổi tác là yếu tố quyết định trong quá trình lão hóa các mô sụn và khớp. Các thay đổi này làm cho người lớn tuổi dễ mắc phải tình trạng thoái hóa khớp thái dương hàm.
• Những người có thói quen nghiến răng: Người thường xuyên nghiến răng, đặc biệt là trong lúc ngủ, tạo ra áp lực lên khớp, làm tăng nguy cơ thoái hóa.
• Người bị chấn thương hàm: Những người đã từng bị chấn thương hoặc tai nạn liên quan đến khu vực hàm có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do tổn thương khớp.
• Bệnh nhân mắc các bệnh lý khớp: Những người có tiền sử viêm khớp dạng thấp hoặc các bệnh lý liên quan đến khớp sẽ có khả năng mắc thoái hóa khớp thái dương hàm cao hơn.
• Phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh: Phụ nữ ở độ tuổi mãn kinh có thể đối mặt với sự suy giảm lượng estrogen, dẫn đến mất mật độ xương và gia tăng khả năng phát triển thoái hóa khớp.

Biến chứng của thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Các biến chứng có thể bao gồm:

• Đau mãn tính: Khi các khớp và mô xung quanh bị thoái hóa, cơn đau có thể kéo dài và trở thành mãn tính, ảnh hưởng đến khả năng ăn uống và nói chuyện.
• Giảm chức năng hàm: Sự thoái hóa làm giảm khả năng mở miệng và nhai, gây khó khăn trong các hoạt động hàng ngày như ăn uống và giao tiếp.
• Biến dạng khuôn mặt: Do sự suy yếu của khớp và cơ hàm, một số người bệnh có thể gặp phải tình trạng biến dạng khuôn mặt, đặc biệt là khi hàm dưới không khớp hoàn toàn với xương thái dương.
• Đau đầu và các vấn đề cổ: Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể kéo theo các vấn đề đau đầu và căng cơ ở cổ, vì các cơ phải làm việc quá mức để bù đắp cho sự suy giảm chức năng của khớp.
• Tiếng lạo xạo khi nhai: Khi sụn trong khớp bị mài mòn, có thể phát ra tiếng lạo xạo khi cử động hàm, làm cho người bệnh cảm thấy khó chịu và tự ti khi giao tiếp.

Chẩn đoán thoái hóa khớp thái dương hàm

Chẩn đoán thoái hóa khớp thái dương hàm yêu cầu sự kết hợp giữa khám lâm sàng và các xét nghiệm kỹ thuật. Dưới đây là một số phương pháp chính để chẩn đoán:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra vùng hàm và lắng nghe các triệu chứng của bệnh nhân, như đau, tiếng lạo xạo hoặc hạn chế khi mở miệng. Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra phạm vi chuyển động của khớp để đánh giá mức độ nghiêm trọng.
• Xét nghiệm hình ảnh: Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như X-quang hoặc MRI giúp xác định tình trạng tổn thương của khớp và mô xung quanh, bao gồm sự hao mòn của sụn và viêm khớp.
• Chụp CT: Trong một số trường hợp phức tạp, bác sĩ có thể yêu cầu chụp CT để cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc xương và khớp, giúp phát hiện các vấn đề không nhìn thấy qua X-quang thông thường.
• Kiểm tra sự cử động của khớp: Thực hiện kiểm tra chức năng khớp thái dương hàm thông qua các bài kiểm tra đơn giản giúp đánh giá khả năng mở miệng và nhai của bệnh nhân.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm cần được theo dõi và điều trị đúng cách để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là một số dấu hiệu khi bạn nên gặp bác sĩ:

• Cơn đau kéo dài và tăng dần: Nếu cơn đau tại vùng hàm không giảm hoặc ngày càng tăng dù đã sử dụng thuốc giảm đau, bạn nên đến gặp bác sĩ để kiểm tra tình trạng khớp.
• Khó mở miệng hoặc nhai: Khi khớp thái dương hàm bị thoái hóa, khả năng mở miệng và nhai có thể bị hạn chế. Nếu tình trạng này kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng, bác sĩ có thể giúp điều chỉnh và cải thiện chức năng khớp.
• Tiếng lạo xạo hoặc tiếng kêu khi cử động hàm: Nếu bạn nghe thấy tiếng lạ khi di chuyển hàm, đây có thể là dấu hiệu của sự tổn thương sụn khớp. Thăm khám sớm có thể ngăn ngừa tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.
• Đau lan ra vùng tai hoặc cổ: Nếu bạn cảm thấy đau không chỉ ở hàm mà còn ở vùng tai hoặc cổ, đây là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng liên quan đến khớp thái dương hàm và cần được bác sĩ đánh giá.
• Đau đầu thường xuyên: Những cơn đau đầu đi kèm với đau hàm có thể là dấu hiệu của thoái hóa khớp thái dương hàm, đặc biệt nếu các triệu chứng này xuất hiện thường xuyên hoặc kéo dài.

Phòng ngừa thoái hóa khớp thái dương hàm

Phòng ngừa thoái hóa khớp thái dương hàm là một yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các biện pháp phòng ngừa có thể bao gồm:

• Giảm căng thẳng và tránh nghiến răng: Các thói quen như nghiến răng hoặc cắn chặt hàm trong khi ngủ có thể gây áp lực lên khớp thái dương hàm. Việc giảm căng thẳng và sử dụng miếng bảo vệ miệng khi ngủ có thể giúp phòng ngừa tình trạng này.
• Duy trì tư thế đúng: Tư thế cơ thể và đầu đúng có thể giảm áp lực lên khớp thái dương hàm. Tránh ngồi hoặc đứng với cổ lệch quá lâu và hạn chế thói quen ngồi cúi đầu quá nhiều.
• Tập thể dục cho cơ hàm: Một số bài tập giúp cơ hàm trở nên linh hoạt và khỏe mạnh có thể hỗ trợ trong việc phòng ngừa thoái hóa. Các bài tập này cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia để đảm bảo an toàn.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn uống giàu canxi và vitamin D giúp duy trì sức khỏe xương và khớp, đồng thời giảm nguy cơ viêm khớp và tổn thương sụn khớp.
• Điều trị kịp thời các bệnh lý khớp: Nếu bạn mắc phải các bệnh lý liên quan đến khớp, việc điều trị kịp thời và đúng phương pháp có thể giúp ngăn ngừa tình trạng thoái hóa khớp thái dương hàm.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp thái dương hàm

Điều trị thoái hóa khớp thái dương hàm nhằm giảm đau, cải thiện chức năng khớp và ngăn ngừa các biến chứng. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính cho bệnh lý này:

Điều trị bằng thuốc Tây y

Khi thoái hóa khớp thái dương hàm gây ra các triệu chứng đau đớn, việc sử dụng thuốc Tây y có thể giúp làm giảm cơn đau và giảm viêm. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs): Các loại thuốc như ibuprofen, naproxen có tác dụng giảm đau và viêm, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn trong sinh hoạt hàng ngày.
• Thuốc giãn cơ: Thuốc như cyclobenzaprine có thể giúp thư giãn cơ hàm, giảm căng thẳng và ngăn ngừa các cơn co thắt cơ xung quanh khớp thái dương hàm.
• Thuốc chống viêm corticoid: Trong trường hợp viêm khớp nặng, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc corticoid như prednisolone để giảm viêm và đau đớn nhanh chóng.
• Thuốc giảm đau opioid: Trong trường hợp đau nặng, bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau opioid như tramadol để giảm đau trong thời gian ngắn, tuy nhiên, thuốc này chỉ nên sử dụng khi cần thiết.

Liệu pháp vật lý trị liệu

Liệu pháp vật lý trị liệu là một phương pháp hỗ trợ hiệu quả trong việc giảm đau và phục hồi chức năng khớp thái dương hàm. Các kỹ thuật thường dùng bao gồm:

• Massage và xoa bóp: Các kỹ thuật massage giúp thư giãn cơ hàm, làm giảm căng thẳng và đau đớn ở vùng thái dương hàm.
• Chườm nóng và lạnh: Việc chườm nóng hoặc lạnh lên vùng khớp có thể giúp giảm viêm và cải thiện lưu thông máu, làm dịu cơn đau hiệu quả.
• Bài tập cơ hàm: Các bài tập giãn cơ và tăng cường sức mạnh cho cơ hàm giúp cải thiện độ linh hoạt của khớp, ngăn ngừa tình trạng cứng khớp.

Phẫu thuật

Trong trường hợp thoái hóa khớp thái dương hàm trở nên nghiêm trọng và không đáp ứng với các phương pháp điều trị bảo tồn, phẫu thuật có thể là lựa chọn cần thiết. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:

• Nội soi khớp: Đây là một phương pháp ít xâm lấn, giúp bác sĩ kiểm tra và điều trị các vấn đề trong khớp thái dương hàm như viêm hoặc hư hại sụn.
• Phẫu thuật thay khớp thái dương hàm: Nếu khớp đã bị tổn thương nghiêm trọng, phẫu thuật thay khớp thái dương hàm có thể được thực hiện để thay thế khớp bị hư hỏng, giúp bệnh nhân phục hồi khả năng nhai và giảm đau.

Điều trị dân gian

Ngoài các phương pháp điều trị hiện đại, nhiều người bệnh cũng tìm đến các phương pháp dân gian để hỗ trợ quá trình chữa trị thoái hóa khớp thái dương hàm. Các bài thuốc dân gian như:

• Sử dụng lá lốt: Lá lốt có tác dụng chống viêm, có thể được dùng dưới dạng đắp lên vùng khớp hoặc sắc uống để giảm đau và chống viêm.
• Dùng nghệ và mật ong: Nghệ có chứa curcumin, một chất chống viêm mạnh, kết hợp với mật ong giúp giảm đau và chống viêm ở khớp.

Trong tất cả các phương pháp trên, việc tham khảo ý kiến bác sĩ là cần thiết để đảm bảo an toàn và hiệu quả, đồng thời lựa chọn phương pháp phù hợp với tình trạng bệnh lý của mỗi người.