Viêm Xoang Hàm: Triệu Chứng, Cách Điều Trị Hiệu Quả

Viêm xoang hàm là một trong những tình trạng viêm xoang phổ biến, xảy ra khi niêm mạc xoang hàm bị nhiễm trùng, viêm do vi khuẩn, virus hoặc dị ứng. Bệnh lý này không chỉ gây đau nhức vùng má, khó thở, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị kịp thời. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp thông tin chi tiết về viêm xoang hàm, nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả để bạn có cái nhìn tổng quan và cách phòng ngừa bệnh tốt nhất.

Viêm xoang hàm là gì?

Viêm xoang hàm là tình trạng viêm nhiễm xảy ra tại xoang hàm, một trong những xoang chính nằm ở hai bên má, dưới hốc mắt và gần với răng hàm trên. Khi lớp niêm mạc lót bên trong xoang hàm bị viêm nhiễm, chất dịch mủ hoặc dịch nhầy sẽ bị tích tụ, gây ra các triệu chứng như đau nhức vùng má, mũi tắc nghẽn, chảy dịch mũi và khó thở.

Viêm xoang hàm thường được chia thành 3 loại sau đây:

• Viêm xoang hàm cấp tính: Triệu chứng thường kéo dài dưới 4 tuần, thường do nhiễm trùng virus, đôi khi là vi khuẩn. Bệnh nhân lúc này sẽ cảm thấy đau nhức vùng má, sốt, nghẹt mũi, chảy nước mũi vàng xanh, đau đầu,…
• Viêm xoang hàm bán cấp: Triệu chứng kéo dài từ 4 đến 12 tuần, thường là giai đoạn chuyển tiếp giữa viêm xoang cấp và mạn tính.
• Viêm xoang hàm mạn tính: Triệu chứng kéo dài trên 12 tuần, thường do nhiễm trùng vi khuẩn kéo dài, polyp mũi, dị ứng hoặc các yếu tố cấu trúc bất thường trong mũi. Các triệu chứng thường gặp là nghẹt mũi, chảy nước mũi đặc, đau đầu âm ỉ, giảm khứu giác, mệt mỏi,…

Nguyên nhân gây viêm xoang hàm

Nguyên nhân phổ biến gây viêm xoang hàm thường có liên quan tới các yếu tố như:

• Nhiễm khuẩn: Vi khuẩn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm xoang hàm. Nhiễm khuẩn từ môi trường hoặc từ những bộ phận lân cận như mũi, họng có thể lan tới xoang hàm, gây viêm nhiễm.
• Nhiễm virus: Cảm lạnh hoặc cúm do virus có thể gây viêm niêm mạc xoang, khiến chất dịch không thoát ra được, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn và nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn.
• Viêm tủy răng, viêm chân răng: Xoang hàm nằm gần các răng hàm trên, do đó các bệnh lý về răng miệng như viêm tủy răng, viêm chân răng hoặc nhiễm trùng răng có thể lan sang xoang hàm và gây viêm.
• Nhổ răng: Các thủ thuật nha khoa như nhổ răng hoặc điều trị chân răng cũng có thể làm tổn thương xoang hàm, tạo điều kiện cho vi khuẩn tấn công và gây viêm.
• Răng mọc lệch: Răng khôn hoặc răng hàm trên mọc lệch có thể gây áp lực lên xoang hàm, làm tắc nghẽn và dẫn đến viêm xoang.
• Dị ứng theo mùa hoặc các tác nhân gây dị ứng: Người bị viêm mũi dị ứng do phấn hoa, bụi mịn hoặc các dị nguyên khác có thể bị tắc nghẽn đường mũi. Điều này khiến dịch nhầy tích tụ trong xoang, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây viêm xoang hàm.
• Nhiễm nấm: Viêm xoang hàm do nấm thường gặp ở những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc tiếp xúc với môi trường ẩm ướt trong thời gian dài. Nấm có thể xâm nhập và phát triển trong xoang, gây viêm, làm tắc nghẽn đường dẫn xoang.
• Chấn thương mũi hoặc mặt: Tác động mạnh từ tai nạn hoặc chấn thương thể thao có thể làm tổn thương cấu trúc xoang, dẫn đến viêm nhiễm. Những chấn thương này có thể làm thay đổi hình dạng hoặc cản trở đường dẫn thoát dịch của xoang, gây ra viêm xoang.

• Polyp mũi: Polyp mũi là các khối u nhỏ phát triển trong niêm mạc mũi và có thể gây tắc nghẽn đường dẫn xoang, làm dịch không thoát ra ngoài, gây viêm xoang hàm.
• Vẹo vách ngăn mũi: Vách ngăn mũi bị vẹo hoặc cấu trúc mũi bất thường có thể cản trở luồng không khí và sự thoát dịch từ xoang hàm, gây tắc nghẽn và viêm nhiễm.
• Ô nhiễm không khí: Khói bụi, khí thải và các chất gây ô nhiễm trong không khí có thể kích thích niêm mạc mũi và xoang, gây viêm nhiễm. Người sống trong môi trường ô nhiễm hoặc làm việc trong các ngành công nghiệp thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại có nguy cơ cao bị viêm xoang hàm.
• Thay đổi thời tiết: Thời tiết lạnh, khô hoặc ẩm ướt quá mức có thể làm khô hoặc kích ứng niêm mạc mũi, gây ra tắc nghẽn và viêm xoang.
• Suy giảm miễn dịch: Những người có hệ miễn dịch yếu như người bị tiểu đường, HIV/AIDS hoặc đang điều trị bằng các liệu pháp ức chế miễn dịch,… Họ đều có nguy cơ cao mắc viêm xoang hàm do không đủ khả năng chống lại vi khuẩn và nấm gây bệnh.
• Hút thuốc lá: Hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc có thể làm tổn thương niêm mạc mũi, gây viêm và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về xoang.
• Sử dụng máy điều hòa không đúng cách: Môi trường máy điều hòa quá khô hoặc lạnh có thể làm khô niêm mạc mũi, dẫn đến tắc nghẽn và dễ gây viêm xoang.

Đối tượng có nguy cơ cao bị viêm xoang hàm

Theo nghiên cứu, những đối tượng dễ bị viêm xoang hàm thường là:

• Có tiền sử viêm mũi dị ứng.
• Mắc vấn đề răng miệng.
• Người sinh sống, làm việc trong môi trường ô nhiễm.
• Có cấu trúc mũi bất thường.
• Người suy giảm hệ miễn dịch.
• Trường hợp mắc bệnh đường hô hấp mãn tính.
• Bị chấn thương vùng mặt.
• Người có thói quen hút thuốc lá hoặc thường xuyên phải hít phải khói thuốc.
• Người thường xuyên tiếp xúc với điều hòa không khí, đặc biệt là trong môi trường lạnh và khô, dễ bị khô niêm mạc mũi và xoang.
• Đối tượng có tiền sử viêm xoang mãn tính.
• Phụ nữ mang thai.

Biến chứng của viêm xoang hàm

Viêm xoang hàm tuy thường không đe dọa tính mạng, nhưng nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời, có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là một số biến chứng tiềm ẩn của viêm xoang hàm:

Các biến chứng tại vùng lân cận

• Viêm xoang mạn tính: Viêm xoang hàm kéo dài có thể chuyển thành mạn tính, gây ra các triệu chứng dai dẳng như nghẹt mũi, chảy nước mũi, đau đầu, giảm khứu giác,…
• Polyp mũi: Viêm nhiễm mãn tính có thể kích thích sự phát triển của polyp mũi, làm tắc nghẽn đường thở và gây khó thở.
• Viêm tai giữa: Viêm nhiễm từ xoang hàm có thể lan sang tai giữa qua vòi nhĩ, gây viêm tai giữa.
• Viêm họng: Dịch nhầy từ xoang chảy xuống họng có thể gây kích ứng và viêm họng.
• Viêm thanh quản: Dịch nhầy chảy xuống thanh quản có thể gây khàn tiếng, mất tiếng.

Các biến chứng nghiêm trọng

• Viêm tấy ổ mắt: Viêm nhiễm lan sang các mô xung quanh ổ mắt, gây sưng đau, đỏ mắt, giảm thị lực, thậm chí mù lòa.
• Áp xe ổ mắt: Hình thành ổ mủ trong ổ mắt, gây đau nhức dữ dội, sốt cao, sưng mí mắt, lồi mắt,…
• Viêm màng não: Vi khuẩn từ xoang hàm xâm nhập vào màng não, gây viêm màng não, một bệnh lý nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong.
• Áp xe não: Vi khuẩn tạo thành ổ mủ trong não, gây đau đầu dữ dội, sốt cao, co giật, hôn mê,…
• Nhiễm trùng huyết: Vi khuẩn từ xoang hàm xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng huyết, một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng.

Cách chẩn đoán viêm xoang hàm

Chẩn đoán viêm xoang hàm cần kết hợp đánh giá triệu chứng lâm sàng và các phương pháp cận lâm sàng để xác định chính xác tình trạng bệnh.

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng viêm xoang hàm mà bạn gặp phải, bao gồm:

• Đau nhức: Vị trí, tính chất đau (âm ỉ, dữ dội), thời gian đau (kéo dài hay từng cơn),… Đau thường tập trung ở vùng má, trán, giữa hai lông mày, có thể lan lên thái dương, hốc mắt.
• Nghẹt mũi: Bên nào, mức độ nghẹt,…
• Chảy nước mũi: Màu sắc (trong, vàng, xanh), mùi, số lượng,…
• Các triệu chứng khác: Sốt, ho, đau họng, mệt mỏi, giảm khứu giác,…

Bác sĩ cũng sẽ thực hiện khám thực thể, bao gồm:

• Quan sát: Kiểm tra mũi, họng để tìm dấu hiệu viêm nhiễm.
• Sờ nắn: Ấn vào vùng xoang hàm để kiểm tra độ nhạy cảm đau.
• Nội soi mũi: Sử dụng ống nội soi nhỏ có gắn camera để quan sát bên trong mũi, đánh giá tình trạng niêm mạc mũi, các lỗ thông xoang…

Cận lâm sàng

• Chụp X-quang xoang: Phương pháp phổ biến, giúp quan sát hình ảnh các xoang, phát hiện dịch ứ đọng, dày niêm mạc,…
• Chụp CT scanner xoang: Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn X-quang, giúp đánh giá chính xác mức độ viêm nhiễm, phát hiện các bất thường cấu trúc như polyp, vách ngăn lệch,…
• Xét nghiệm dịch mũi: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể lấy mẫu dịch mũi để xét nghiệm tìm vi khuẩn, nấm gây bệnh.
• Xét nghiệm dị ứng: Nếu nghi ngờ viêm xoang do dị ứng, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm dị ứng để tìm ra tác nhân gây dị ứng.

Phương pháp điều trị viêm xoang hàm

Điều trị viêm xoang hàm bao gồm nhiều phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng của bệnh cũng như tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Dưới đây là các phương pháp điều trị viêm xoang hàm phổ biến:

Điều trị bằng thuốc

Sử dụng thuốc là phương pháp chính trong điều trị viêm xoang hàm, giúp giảm triệu chứng, chống viêm và tiêu diệt nguyên nhân gây nhiễm trùng.

• Thuốc kháng sinh: Được chỉ định khi viêm xoang hàm do nhiễm khuẩn. Kháng sinh giúp tiêu diệt vi khuẩn gây viêm, ngăn ngừa bệnh tái phát hoặc tiến triển. Các loại thuốc phổ biến gồm Amoxicillin-clavulanate (Augmentin), Cefuroxime (Zinacef), Clindamycin, Doxycycline (trong trường hợp dị ứng với penicillin). Kháng sinh nên được dùng đủ liều và theo chỉ định của bác sĩ để tránh hiện tượng kháng kháng sinh.
• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs): Giảm viêm, giảm đau và giảm sưng ở vùng xoang. Các loại thuốc phổ biến gồm Ibuprofen (Advil, Motrin), Naproxen (Aleve), Diclofenac (Voltaren). Dùng NSAIDs đúng liều và không dùng quá lâu vì có thể gây kích ứng dạ dày.
• Thuốc thông mũi (Decongestants): Pseudoephedrine (Sudafed), thuốc xịt mũi chứa Oxymetazoline hoặc Phenylephrine là những loại thuốc thông mũi phổ biến. Thuốc giúp giảm nghẹt mũi, thông xoang và giảm áp lực trong xoang. Tuy nhiên, thuốc thông mũi dạng xịt chỉ nên dùng trong ngắn hạn (không quá 3 – 5 ngày) để tránh hiện tượng nghẹt mũi tái phát (rebound congestion).
• Thuốc corticosteroids: Gồm có Fluticasone (Flonase), Budesonide (Rhinocort), Mometasone (Nasonex), Prednisone (dạng uống, chỉ dùng trong các trường hợp nặng). Thuốc chứa corticosteroids giúp làm giảm viêm nhanh chóng, giúp giảm sưng, giảm đau và cải thiện lưu thông khí trong xoang. Corticosteroids dạng xịt thường được sử dụng trong thời gian dài để kiểm soát viêm xoang, trong khi dạng uống chỉ dùng ngắn hạn do tác dụng phụ của thuốc.
• Thuốc kháng histamine (Antihistamines): Được sử dụng nếu viêm xoang liên quan đến viêm mũi dị ứng. Thuốc kháng histamine giúp giảm triệu chứng dị ứng như nghẹt mũi, chảy nước mũi, ngứa mũi. Các loại thuốc phổ biến gồm có Cetirizine (Zyrtec), Loratadine (Claritin), Fexofenadine (Allegra). Thuốc có thể gây buồn ngủ ở một số người (đặc biệt là thuốc kháng histamine thế hệ cũ).

Điều trị hỗ trợ tại nhà

• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Giúp làm sạch xoang, loại bỏ dịch nhầy, giảm viêm và ngăn ngừa nhiễm trùng. Đây là phương pháp đơn giản và hiệu quả để hỗ trợ điều trị viêm xoang hàm. Dùng nước muối sinh lý (NaCl 0,9%) để rửa mũi hàng ngày bằng bình xịt hoặc bình neti pot.
• Xông hơi: Xông hơi nước ấm giúp làm loãng dịch nhầy, giảm nghẹt mũi và cải thiện luồng khí qua các xoang. Xông hơi với nước ấm trong vài phút, có thể thêm tinh dầu như bạc hà, khuynh diệp để tăng hiệu quả.
• Uống nhiều nước: Giữ ẩm cho cơ thể, giúp loãng dịch nhầy và giảm tình trạng tắc nghẽn trong xoang.

Điều trị nha khoa

Trong trường hợp viêm xoang liên quan đến các vấn đề răng miệng (như viêm chân răng, nhiễm trùng răng hàm trên). Việc điều trị răng miệng là cần thiết để loại bỏ nguyên nhân gây viêm xoang. Nhổ răng bị nhiễm trùng, điều trị tủy răng hoặc điều chỉnh cấu trúc răng nếu cần thiết.

Phẫu thuật xoang

Trong trường hợp viêm xoang hàm nặng hoặc mãn tính không đáp ứng với các phương pháp điều trị bằng thuốc, phẫu thuật có thể được chỉ định.

• Phẫu thuật nội soi chức năng xoang (FESS): Đây là phương pháp phẫu thuật phổ biến nhất trong điều trị viêm xoang hàm. Bác sĩ sẽ sử dụng ống nội soi để mở rộng đường dẫn lưu xoang, loại bỏ tắc nghẽn hoặc polyp mũi, giúp cải thiện luồng không khí và giảm viêm nhiễm.
• Phẫu thuật chỉnh hình vách ngăn mũi: Nếu loại viêm xoang này liên quan đến vẹo vách ngăn mũi, phẫu thuật chỉnh hình vách ngăn sẽ được thực hiện để điều chỉnh vách ngăn, cải thiện lưu thông khí và ngăn ngừa viêm nhiễm tái phát.
• Phẫu thuật răng miệng: Trong trường hợp viêm xoang do nhiễm trùng răng hoặc viêm chân răng. Bác sĩ nha khoa sẽ can thiệp để loại bỏ răng bị nhiễm trùng hoặc điều trị các vấn đề liên quan đến răng miệng.

Cách phòng tránh viêm xoang hàm

Để phòng tránh viêm xoang hàm hiệu quả, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Rửa mũi thường xuyên bằng nước muối sinh lý: Việc này giúp loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn và các tác nhân gây dị ứng, ngăn ngừa viêm nhiễm. Mọi người có thể sử dụng bình rửa mũi hoặc xịt mũi để thực hiện.
• Vệ sinh răng miệng đúng cách: Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, dùng chỉ nha khoa và nước súc miệng để làm sạch khoang miệng, ngăn ngừa vi khuẩn từ răng miệng xâm nhập vào xoang hàm.
• Tránh ngoáy mũi, hỉ mũi mạnh: Hành động này có thể gây tổn thương niêm mạc mũi, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
• Tăng cường sức đề kháng: Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, giữ tinh thần thoải mái để tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.
• Điều trị triệt để các bệnh lý liên quan: Viêm mũi dị ứng, viêm amidan, polyp mũi,… nếu không được điều trị dứt điểm có thể lan lên xoang hàm gây viêm xoang.
• Tiêm phòng cúm: Viêm xoang có thể là biến chứng của cúm. Tiêm phòng cúm giúp giảm nguy cơ mắc bệnh cúm và các biến chứng liên quan.
• Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng: Bụi bẩn, phấn hoa, lông động vật, khói thuốc lá,…
• Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột: Không nên ra vào phòng điều hòa đột ngột, không tắm nước lạnh khi thời tiết lạnh.
• Không lạm dụng thuốc xịt mũi: Sử dụng thuốc xịt mũi kéo dài có thể gây tổn thương niêm mạc mũi, tăng nguy cơ viêm xoang.
• Hạn chế ăn đồ cay nóng, đồ lạnh: Thức ăn cay nóng, đồ lạnh có thể kích thích niêm mạc mũi xoang, gây viêm nhiễm.
• Uống đủ nước: Uống đủ nước giúp làm loãng dịch nhầy, ngăn ngừa tắc nghẽn xoang.
• Khám tai mũi họng định kỳ 6 tháng/lần: Giúp phát hiện sớm các bệnh lý về tai mũi họng để điều trị kịp thời.

Viêm xoang hàm là một bệnh lý cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh những biến chứng nghiêm trọng. Bằng cách hiểu rõ nguyên nhân và triệu chứng, bạn có thể chủ động phòng ngừa và tìm ra phương pháp điều trị phù hợp khi cần thiết. Hãy luôn chú ý giữ vệ sinh mũi miệng, tránh các yếu tố gây kích ứng và thực hiện thói quen sống lành mạnh để bảo vệ sức khỏe xoang, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống.