Trào ngược dạ dày đau họng: Nguyên nhân, Biểu hiện và Cách điều trị

Trào ngược dạ dày đau họng là một vấn đề phổ biến, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Khi dạ dày sản sinh ra acid và trào ngược lên thực quản, không chỉ gây cảm giác nóng rát, đầy bụng mà còn có thể dẫn đến viêm họng, đau rát, ho và khàn tiếng. Tình trạng này có thể diễn ra lâu dài nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Các triệu chứng này thường dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác, khiến cho việc chẩn đoán và điều trị trở nên khó khăn. Hiểu rõ nguyên nhân và các dấu hiệu nhận biết sẽ giúp người bệnh dễ dàng kiểm soát tình trạng và giảm thiểu những phiền toái mà bệnh gây ra.

Định nghĩa về trào ngược dạ dày đau họng

Trào ngược dạ dày đau họng là một tình trạng xảy ra khi acid dạ dày trào ngược lên thực quản và đến cổ họng. Điều này có thể gây ra cảm giác nóng rát ở ngực, ho, khản giọng và viêm họng. Triệu chứng này thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi nằm ngủ, gây khó chịu kéo dài. Trào ngược dạ dày không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn có thể gây tổn thương đến niêm mạc họng, dẫn đến các vấn đề về hô hấp và ảnh hưởng đến giọng nói.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày đau họng

Tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các yếu tố bệnh lý và không bệnh lý. Việc hiểu rõ những nguyên nhân này sẽ giúp người bệnh chủ động trong việc kiểm soát và điều trị hiệu quả.

Nguyên nhân do bệnh lý

• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Đây là nguyên nhân chính gây ra hiện tượng trào ngược dạ dày. Khi cơ vòng dưới thực quản suy yếu, acid dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng như đau họng và viêm.
• Viêm loét dạ dày: Viêm loét dạ dày khiến niêm mạc dạ dày bị tổn thương, làm gia tăng khả năng trào ngược acid lên thực quản và gây viêm họng.
• Bệnh hen suyễn: Người mắc bệnh hen suyễn có thể gặp phải triệu chứng trào ngược dạ dày do tăng áp lực trong lồng ngực, làm tăng nguy cơ acid trào lên thực quản.
• Hội chứng Zollinger-Ellison: Một tình trạng hiếm gặp gây tăng tiết acid dạ dày, làm gia tăng khả năng trào ngược acid, gây tổn thương niêm mạc họng.

Nguyên nhân không do bệnh lý

• Thói quen ăn uống không lành mạnh: Tiêu thụ thực phẩm nhiều dầu mỡ, thức ăn cay nóng hoặc các loại đồ uống có cồn, cafein có thể làm tăng lượng acid trong dạ dày và kích thích trào ngược.
• Tình trạng thừa cân, béo phì: Khi cơ thể thừa cân, áp lực trong ổ bụng tăng lên, khiến cho acid dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản và ảnh hưởng đến cổ họng.
• Hút thuốc lá: Thuốc lá làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới, khiến acid dạ dày dễ dàng trào lên trên và gây viêm họng.
• Lối sống ít vận động: Thiếu vận động có thể làm giảm khả năng tiêu hóa và làm tăng áp lực trong ổ bụng, góp phần gây ra tình trạng trào ngược dạ dày.

Biểu hiện của trào ngược dạ dày đau họng

Các triệu chứng của trào ngược dạ dày đau họng có thể rất đa dạng và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Nhận biết các dấu hiệu cụ thể sẽ giúp người bệnh sớm có biện pháp điều trị kịp thời.

• Đau họng: Cảm giác rát, đau trong cổ họng là triệu chứng phổ biến nhất khi bị trào ngược dạ dày. Cảm giác này thường kéo dài và dễ tái phát.
• Khàn giọng: Acid dạ dày trào lên có thể gây kích ứng niêm mạc họng, khiến giọng nói bị khàn, khó nghe.
• Ho khan: Ho kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm, là một trong những dấu hiệu cho thấy acid dạ dày đang gây kích thích đến cổ họng.
• Cảm giác vướng mắc trong cổ họng: Người bệnh có thể cảm thấy như có vật gì mắc lại trong cổ, gây khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc nước.
• Ợ chua: Khi acid trào ngược lên, bệnh nhân có thể cảm nhận vị chua trong miệng, đặc biệt là khi ăn hoặc nằm xuống.
• Đau ngực: Mặc dù đau ngực thường gặp trong bệnh lý tim mạch, nhưng nếu xuất hiện cùng các triệu chứng khác như ợ chua, có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày.

Biến chứng của trào ngược dạ dày đau họng

Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

• Viêm họng mạn tính: Lâu dài, tình trạng trào ngược dạ dày có thể gây viêm họng mãn tính, khiến cổ họng luôn trong tình trạng sưng tấy, đau đớn.
• Loét thực quản: Acid dạ dày có thể gây tổn thương niêm mạc thực quản, dẫn đến loét và chảy máu, thậm chí gây hẹp thực quản.
• Hẹp thực quản: Tình trạng acid trào ngược kéo dài có thể làm hình thành mô sẹo, gây hẹp thực quản và làm khó khăn trong việc nuốt thức ăn.
• Khả năng cao bị ung thư thực quản: Trào ngược dạ dày kéo dài, nếu không kiểm soát tốt, có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư thực quản, một căn bệnh nguy hiểm và khó chữa.
• Viêm phổi: Acid trào ngược có thể đi vào đường hô hấp, gây viêm phổi và các bệnh lý về phổi khác, đặc biệt là đối với những người có sẵn bệnh lý hô hấp.
• Rối loạn giấc ngủ: Trào ngược dạ dày đau họng thường xảy ra vào ban đêm khi người bệnh nằm ngủ, gây khó chịu và làm gián đoạn giấc ngủ.

Đối tượng có nguy cơ cao

Một số đối tượng có nguy cơ cao mắc phải tình trạng trào ngược dạ dày đau họng. Những người thuộc nhóm này cần đặc biệt chú ý đến các triệu chứng và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

• Người bị thừa cân, béo phì: Khi cơ thể thừa cân, áp lực trong ổ bụng tăng lên, dễ tạo điều kiện cho acid dạ dày trào ngược lên thực quản, từ đó gây ra các triệu chứng như đau họng, ho và khàn giọng.
• Người có tiền sử mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Những người đã từng mắc GERD sẽ có nguy cơ tái phát tình trạng trào ngược dạ dày đau họng, đặc biệt nếu không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách.
• Người hút thuốc lá: Hút thuốc làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới, khiến cho acid dạ dày dễ dàng trào lên thực quản và cổ họng, gây ra viêm họng và các vấn đề về hô hấp.
• Người có chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn uống nhiều thức ăn cay, chua, dầu mỡ, hoặc uống các loại đồ uống có cồn và cafein sẽ làm tăng sản sinh acid trong dạ dày, từ đó dễ dẫn đến trào ngược.
• Người có bệnh lý hen suyễn: Những người mắc bệnh hen suyễn có thể gặp phải triệu chứng trào ngược dạ dày đau họng do tăng áp lực trong lồng ngực khi thở, làm acid dạ dày dễ trào lên thực quản.
• Phụ nữ mang thai: Trong thời gian mang thai, sự thay đổi hormone và áp lực từ tử cung lên dạ dày có thể làm gia tăng nguy cơ trào ngược dạ dày, từ đó gây ra các triệu chứng như ho, đau họng.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Trào ngược dạ dày đau họng có thể là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau. Tuy nhiên, nếu gặp phải các dấu hiệu nghiêm trọng dưới đây, người bệnh cần gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.

• Triệu chứng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn: Nếu đau họng, ho hoặc khàn giọng kéo dài không thuyên giảm dù đã thay đổi chế độ ăn uống hay sinh hoạt, bạn nên tìm đến bác sĩ để kiểm tra.
• Khó nuốt hoặc đau khi nuốt: Khi acid dạ dày trào ngược lâu ngày, có thể dẫn đến viêm loét thực quản, gây khó khăn khi nuốt. Đây là dấu hiệu cảnh báo cần gặp bác sĩ ngay.
• Ợ chua và đau ngực dữ dội: Nếu có cảm giác nóng rát trong ngực và ợ chua dữ dội kèm theo đau thắt ngực, bạn cần đi khám ngay vì đây có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng như bệnh tim mạch hoặc loét thực quản.
• Giảm cân bất thường hoặc thiếu máu: Nếu bạn giảm cân mà không rõ nguyên nhân hoặc có dấu hiệu thiếu máu, như mệt mỏi, da xanh xao, cần đến bác sĩ kiểm tra để loại trừ khả năng có các bệnh lý nặng như ung thư thực quản.
• Khó thở hoặc ho có đờm: Trào ngược dạ dày có thể gây viêm phổi, do đó nếu bạn gặp khó thở hoặc ho có đờm, cần thăm khám ngay để điều trị kịp thời.

Chẩn đoán trào ngược dạ dày đau họng

Để xác định chính xác tình trạng trào ngược dạ dày đau họng và tìm ra nguyên nhân gây ra triệu chứng, bác sĩ sẽ tiến hành một số xét nghiệm và kiểm tra sau đây.

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng mà bạn gặp phải, như ho, đau họng, khàn giọng, ợ chua, v.v. Các câu hỏi này giúp bác sĩ hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe của bạn.
• Nội soi dạ dày và thực quản: Đây là phương pháp phổ biến giúp bác sĩ nhìn thấy rõ tình trạng viêm loét thực quản hoặc các tổn thương do acid dạ dày gây ra. Nội soi cũng giúp bác sĩ phát hiện các biến chứng nghiêm trọng như hẹp thực quản hay ung thư thực quản.
• Đo pH thực quản: Phương pháp này giúp đo lường mức độ acid trong thực quản trong vòng 24 giờ. Đây là cách chính xác để xác định xem acid có trào ngược lên thực quản hay không.
• Xét nghiệm mô học: Nếu nghi ngờ có sự hiện diện của ung thư hoặc tổn thương nghiêm trọng, bác sĩ có thể yêu cầu lấy mẫu mô để xét nghiệm và xác định chính xác tình trạng.
• Xét nghiệm huyết học và sinh hóa: Các xét nghiệm này có thể giúp xác định các vấn đề về sức khỏe khác như thiếu máu, nhiễm trùng hoặc các bệnh lý viêm nhiễm khác, giúp bác sĩ có cái nhìn toàn diện về tình trạng bệnh nhân.

Cách phòng ngừa trào ngược dạ dày đau họng

Phòng ngừa trào ngược dạ dày đau họng không chỉ giúp giảm thiểu các triệu chứng mà còn bảo vệ sức khỏe lâu dài. Dưới đây là một số cách phòng ngừa hiệu quả:

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Tránh ăn thức ăn cay, chua, dầu mỡ hoặc đồ uống có cồn, cafein. Nên ăn các món ăn dễ tiêu, ít gia vị, và chia nhỏ các bữa ăn trong ngày để giảm áp lực lên dạ dày.
• Giảm cân: Nếu bạn thừa cân, việc giảm cân có thể giảm áp lực lên dạ dày và giúp giảm tình trạng trào ngược. Duy trì cân nặng hợp lý là yếu tố quan trọng để phòng ngừa các bệnh liên quan đến dạ dày.
• Hạn chế sử dụng thuốc lá và rượu bia: Hút thuốc lá và uống rượu bia đều là những yếu tố làm suy yếu cơ vòng thực quản, tạo điều kiện cho acid dạ dày trào ngược. Hạn chế hoặc từ bỏ các thói quen này là cách phòng ngừa hiệu quả.
• Ăn ít nhất 2–3 giờ trước khi đi ngủ: Tránh ăn quá no vào buổi tối và nên ăn nhẹ, ít chất béo. Nằm nghỉ ngơi ít nhất 2-3 giờ sau khi ăn sẽ giúp giảm nguy cơ trào ngược khi ngủ.
• Ngủ ở tư thế nâng cao đầu: Khi ngủ, hãy nâng cao đầu giường khoảng 15–20 cm để giúp acid dạ dày không trào lên thực quản và cổ họng.
• Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ: Vận động đều đặn giúp tăng cường quá trình tiêu hóa và giảm áp lực trong ổ bụng, từ đó phòng ngừa tình trạng trào ngược dạ dày.

Bằng cách chú ý đến chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý và thực hiện các biện pháp phòng ngừa, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc phải trào ngược dạ dày đau họng và những biến chứng nghiêm trọng kèm theo.

Phương pháp điều trị

Việc điều trị trào ngược dạ dày đau họng cần phải tùy theo mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân của tình trạng này. Cả phương pháp dùng thuốc, không dùng thuốc và y học cổ truyền đều có thể giúp giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Điều trị bằng thuốc

Khi trào ngược dạ dày đau họng gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, việc sử dụng thuốc là một phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả. Các loại thuốc Tây y giúp giảm acid dạ dày và bảo vệ niêm mạc thực quản khỏi tổn thương.

• Thuốc kháng acid: Đây là nhóm thuốc đầu tiên thường được sử dụng trong điều trị trào ngược dạ dày. Chúng giúp giảm sự sản sinh acid trong dạ dày và giảm bớt các triệu chứng như ợ chua, đau họng. Một số thuốc phổ biến trong nhóm này bao gồm Maalox, Tums, và Gaviscon.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): PPI là nhóm thuốc mạnh giúp giảm sản sinh acid dạ dày. Những thuốc này rất hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng và ngăn ngừa tổn thương niêm mạc thực quản. Các thuốc phổ biến gồm Omeprazole, Esomeprazole, và Pantoprazole.
• Thuốc ức chế H2: Thuốc này hoạt động bằng cách ức chế histamine, một chất kích thích dạ dày sản sinh acid. Một số thuốc trong nhóm này như Ranitidine và Famotidine có thể giúp giảm trào ngược và giảm các triệu chứng đau họng, khó nuốt.
• Thuốc làm rỗng dạ dày nhanh: Những loại thuốc này giúp tăng tốc quá trình tiêu hóa, giảm áp lực trong dạ dày, từ đó giảm nguy cơ trào ngược. Metoclopramide là một ví dụ điển hình trong nhóm thuốc này.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài việc sử dụng thuốc, các phương pháp điều trị không dùng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và giảm thiểu triệu chứng trào ngược dạ dày đau họng. Việc thay đổi lối sống và thói quen sinh hoạt có thể giúp cải thiện tình trạng rất nhiều.

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Tránh các thực phẩm gây kích ứng như thực phẩm cay, chua, dầu mỡ hoặc các loại đồ uống có cồn, cafein. Nên ăn các bữa ăn nhỏ, chia thành nhiều lần trong ngày để giảm áp lực lên dạ dày và giúp tiêu hóa tốt hơn.
• Giảm cân: Người thừa cân có nguy cơ cao gặp phải trào ngược dạ dày. Việc duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp giảm bớt tình trạng này và cải thiện sức khỏe tổng thể.
• Nâng cao đầu giường khi ngủ: Khi ngủ, nâng đầu giường lên từ 15 đến 20 cm sẽ giúp ngăn chặn acid dạ dày trào ngược lên thực quản. Cách này giúp cải thiện giấc ngủ và giảm các triệu chứng của trào ngược dạ dày.
• Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ: Các bài tập thể dục như đi bộ hoặc yoga giúp cải thiện quá trình tiêu hóa và giảm áp lực trong ổ bụng, giúp giảm tình trạng trào ngược.
• Hạn chế căng thẳng: Căng thẳng có thể làm tăng mức acid trong dạ dày, vì vậy việc giảm căng thẳng thông qua các phương pháp thư giãn như thiền, hít thở sâu hoặc nghe nhạc có thể giúp kiểm soát triệu chứng tốt hơn.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng có những phương pháp hiệu quả trong việc điều trị trào ngược dạ dày đau họng. Các bài thuốc từ thảo dược không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn giúp cân bằng cơ thể, cải thiện chức năng tiêu hóa và hỗ trợ phục hồi niêm mạc dạ dày.

• Dùng thuốc thảo dược: Một số thảo dược có tác dụng làm dịu acid dạ dày và giảm viêm họng như cam thảo, ngũ vị tử, và húng quế. Những thảo dược này giúp làm mát dạ dày, giảm đau họng và chống viêm.
• Châm cứu: Châm cứu có thể giúp điều chỉnh năng lượng trong cơ thể, giảm bớt tình trạng trào ngược dạ dày bằng cách cải thiện lưu thông khí huyết và cân bằng nội tiết tố. Việc châm cứu đúng cách sẽ làm dịu các triệu chứng đau họng và khó chịu do trào ngược gây ra.
• Sử dụng thuốc sắc: Một số bài thuốc sắc như Sâm Nhung Quy và Trung ích khí có thể giúp giảm đau dạ dày, giảm acid và cải thiện chức năng tiêu hóa. Các loại thuốc này thường được bác sĩ y học cổ truyền chỉ định theo từng tình trạng bệnh của người bệnh.
• Xoa bóp bấm huyệt: Bấm huyệt có thể giúp giảm căng thẳng và áp lực lên dạ dày, từ đó giảm tình trạng trào ngược. Các huyệt điểm như huyệt Tỳ Bạch và Đại Trường có tác dụng hỗ trợ chức năng tiêu hóa và làm giảm triệu chứng trào ngược dạ dày đau họng.

Tất cả các phương pháp điều trị này đều có thể kết hợp với nhau để mang lại hiệu quả tối ưu trong việc giảm các triệu chứng của trào ngược dạ dày đau họng. Tuy nhiên, điều quan trọng là người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia để lựa chọn phương pháp phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình.

Việc điều trị đúng cách có thể giúp người bệnh kiểm soát tốt tình trạng trào ngược dạ dày đau họng, giảm thiểu các triệu chứng khó chịu và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như viêm loét thực quản hay ung thư thực quản. Thông qua việc áp dụng các phương pháp điều trị Tây y, không dùng thuốc hoặc y học cổ truyền, tình trạng này có thể được cải thiện rõ rệt.