Viêm hang vị trào ngược thực quản: Nguyên nhân, Triệu chứng và Điều trị

Viêm hang vị trào ngược thực quản là tình trạng bệnh lý phổ biến gây ra nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị hiệu quả cho tình trạng này. ​​

Định nghĩa và phân loại viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản là một tình trạng bệnh lý thường gặp, liên quan đến sự kết hợp giữa viêm ở phần đáy dạ dày (hang vị) và hiện tượng trào ngược acid dạ dày lên thực quản. Khi dạ dày tiết ra quá nhiều acid hoặc cơ thắt dưới thực quản không hoạt động đúng cách, các chất acid này có thể trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng khó chịu và viêm nhiễm. Đây là một tình trạng có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Viêm hang vị trào ngược thực quản được phân loại dựa trên mức độ nghiêm trọng của bệnh cũng như tần suất và thời gian trào ngược. Bệnh có thể chia thành hai loại chính:

1. Viêm hang vị cấp tính: Là tình trạng viêm mới phát sinh, thường do sự tác động của các yếu tố như nhiễm khuẩn hoặc stress, và có thể gây ra triệu chứng dữ dội.
2. Viêm hang vị mạn tính: Lâu dài hơn, thường do trào ngược acid kéo dài gây tổn thương niêm mạc dạ dày và thực quản. Tình trạng này có thể tồn tại dai dẳng, dẫn đến các triệu chứng tái phát liên tục.

Việc phân loại này giúp bác sĩ xác định phương pháp điều trị phù hợp và tiên lượng bệnh cho từng bệnh nhân.

Triệu chứng của viêm hang vị trào ngược thực quản

Triệu chứng của viêm hang vị trào ngược thực quản khá đa dạng và có thể thay đổi từ người này sang người khác. Tuy nhiên, một số triệu chứng phổ biến nhất bao gồm:

• Ợ nóng: Đây là triệu chứng điển hình của viêm hang vị trào ngược thực quản. Người bệnh thường cảm thấy nóng rát ở vùng ngực hoặc họng, đặc biệt là sau khi ăn no hoặc khi nằm xuống.
• Đau thượng vị: Cảm giác đau tức ở vùng bụng trên, ngay dưới xương ức, có thể là do dạ dày bị kích thích bởi acid trào ngược.
• Khó nuốt: Người bệnh có thể cảm thấy thức ăn bị nghẹn lại hoặc khó nuốt, một hiện tượng được gọi là nuốt nghẹn.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa: Acid trào ngược có thể gây kích thích niêm mạc thực quản và dạ dày, dẫn đến cảm giác buồn nôn hoặc nôn, đặc biệt sau bữa ăn.
• Ho khan hoặc khản tiếng: Một số bệnh nhân có thể gặp phải ho khan kéo dài hoặc khản giọng do acid ảnh hưởng đến thanh quản.

Những triệu chứng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm hang vị trào ngược thực quản có thể dẫn đến các biến chứng như viêm loét dạ dày, hẹp thực quản, hoặc thậm chí ung thư thực quản.

Nguyên nhân gây viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Các yếu tố này không chỉ liên quan đến thói quen sinh hoạt mà còn đến tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh. Dưới đây là những nguyên nhân chủ yếu:

• Trào ngược acid dạ dày: Khi cơ thắt thực quản dưới không đóng kín, acid trong dạ dày có thể dễ dàng trào ngược lên thực quản, gây viêm nhiễm niêm mạc thực quản và hang vị.
• Chế độ ăn uống không khoa học: Tiêu thụ thực phẩm cay, béo, chứa nhiều acid, hoặc uống rượu, cà phê có thể làm tăng tiết acid dạ dày, làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược.
• Stress kéo dài: Tình trạng căng thẳng và lo âu có thể kích thích dạ dày sản xuất quá mức acid, đồng thời làm giảm khả năng làm việc của cơ thắt thực quản, tạo điều kiện cho acid trào ngược lên thực quản.
• Hút thuốc lá: Nicotine có trong thuốc lá làm giảm khả năng hoạt động của cơ thắt thực quản dưới, đồng thời gây viêm dạ dày và thực quản.
• Rối loạn tiêu hóa: Các vấn đề như viêm loét dạ dày, trào ngược dịch mật hoặc nhiễm khuẩn Helicobacter pylori có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm hang vị trào ngược thực quản.
• Bệnh lý về cơ thể: Một số bệnh lý như béo phì, thoát vị cơ hoành hoặc bệnh lý liên quan đến hệ tiêu hóa có thể làm tăng khả năng trào ngược acid dạ dày, từ đó gây viêm nhiễm.

Tìm hiểu và xác định nguyên nhân giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị hiệu quả, giúp ngừng trào ngược acid và phục hồi niêm mạc dạ dày và thực quản.

Đối tượng dễ mắc viêm hang vị trào ngược thực quản

Mặc dù viêm hang vị trào ngược thực quản có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng nhất định có nguy cơ cao hơn do các yếu tố liên quan đến lối sống và tình trạng sức khỏe. Những đối tượng dễ mắc bệnh bao gồm:

• Người có thói quen ăn uống không lành mạnh: Những người thường xuyên ăn đồ cay, béo, thực phẩm chứa nhiều gia vị, hoặc có thói quen ăn uống không đúng giờ.
• Người bị thừa cân hoặc béo phì: Béo phì làm tăng áp lực trong ổ bụng, từ đó tạo điều kiện cho acid dạ dày trào ngược lên thực quản.
• Người cao tuổi: Quá trình lão hóa cơ thể làm giảm khả năng hoạt động của cơ thắt thực quản dưới, dễ gây ra hiện tượng trào ngược acid.
• Người có thói quen hút thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá làm giảm khả năng đóng chặt của cơ thắt thực quản dưới, làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Phụ nữ mang thai: Khi mang thai, tử cung mở rộng và gây áp lực lên dạ dày, đồng thời các thay đổi nội tiết tố có thể khiến cơ thể sản xuất nhiều acid hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho tình trạng trào ngược.
• Người có bệnh lý về tiêu hóa: Những người bị viêm loét dạ dày, thoát vị cơ hoành hoặc các bệnh lý khác về tiêu hóa có nguy cơ cao mắc viêm hang vị trào ngược thực quản.

Nhận diện đúng đối tượng nguy cơ sẽ giúp tăng cường biện pháp phòng ngừa và quản lý bệnh hiệu quả hơn.

Biến chứng của viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là một số biến chứng thường gặp:

• Viêm loét thực quản: Acid dạ dày trào ngược lên thực quản có thể gây viêm nhiễm niêm mạc thực quản. Theo thời gian, viêm có thể phát triển thành loét, dẫn đến đau đớn và khó nuốt.
• Hẹp thực quản: Quá trình viêm kéo dài có thể gây sẹo và hình thành mô xơ trong thực quản, khiến đường dẫn thức ăn bị hẹp lại. Điều này có thể dẫn đến khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc thậm chí nghẹn thức ăn.
• Chảy máu thực quản: Viêm nặng và loét có thể làm tổn thương mạch máu trong thực quản, dẫn đến chảy máu. Nếu tình trạng này kéo dài, có thể gây thiếu máu và giảm chất lượng sống.
• Thực quản Barrett: Đây là tình trạng niêm mạc thực quản bị thay đổi thành mô giống niêm mạc ruột, làm tăng nguy cơ mắc ung thư thực quản. Thực quản Barrett là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của viêm hang vị trào ngược thực quản.
• Hội chứng hít phải: Khi acid dạ dày trào ngược lên thực quản và vào phổi, nó có thể gây viêm phổi, nhất là khi bệnh nhân ngủ nghiêng hoặc nằm trong tư thế không đúng. Hội chứng này có thể dẫn đến viêm phổi mạn tính.

Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách có thể ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng này, giúp bảo vệ sức khỏe người bệnh.

Chẩn đoán viêm hang vị trào ngược thực quản

Chẩn đoán viêm hang vị trào ngược thực quản cần dựa trên sự kết hợp giữa triệu chứng lâm sàng và các phương pháp xét nghiệm. Việc chẩn đoán chính xác giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả. Các phương pháp chẩn đoán thường được sử dụng bao gồm:

• Khám lâm sàng và tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải, như ợ nóng, đau thượng vị, buồn nôn hoặc khó nuốt. Đồng thời, bác sĩ cũng sẽ xem xét các yếu tố nguy cơ, chẳng hạn như thói quen ăn uống hoặc các bệnh lý nền.
• Nội soi dạ dày thực quản: Đây là phương pháp phổ biến để quan sát trực tiếp tình trạng viêm nhiễm trong dạ dày và thực quản. Nội soi giúp phát hiện các tổn thương niêm mạc và mức độ viêm loét.
• Siêu âm bụng: Mặc dù siêu âm không thể trực tiếp phát hiện tình trạng trào ngược, nhưng nó có thể giúp loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự như viêm túi mật hoặc bệnh gan.
• Đo pH thực quản: Phương pháp này đo lượng acid trong thực quản trong vòng 24 giờ. Đây là một trong những cách hiệu quả để xác định mức độ trào ngược acid, giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng bệnh.
• Chụp X-quang thực quản với chất cản quang: Chụp X-quang giúp đánh giá cấu trúc của thực quản và phát hiện các bất thường, chẳng hạn như hẹp thực quản hoặc thoát vị cơ hoành, một nguyên nhân phổ biến của bệnh trào ngược acid.

Các phương pháp này sẽ giúp bác sĩ xác định chính xác mức độ và nguyên nhân của bệnh, từ đó xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản là một bệnh lý có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Do đó, việc gặp bác sĩ khi có các dấu hiệu sau là vô cùng quan trọng để được khám và điều trị đúng cách:

• Triệu chứng kéo dài hoặc tái phát: Nếu bạn thường xuyên gặp phải cảm giác ợ nóng, đau thượng vị, hoặc buồn nôn mà không thể tự kiểm soát được, bạn cần gặp bác sĩ để chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Khó nuốt hoặc nghẹn thức ăn: Đây là dấu hiệu có thể liên quan đến hẹp thực quản hoặc viêm loét thực quản. Việc không thể nuốt thức ăn hoặc cảm giác thức ăn bị mắc kẹt trong cổ họng cần được bác sĩ đánh giá ngay lập tức.
• Đau ngực dữ dội hoặc cảm giác tức ngực: Nếu bạn cảm thấy đau ngực hoặc tức ngực giống như cơn đau tim, điều này có thể liên quan đến trào ngược acid hoặc một tình trạng khác. Đừng chủ quan, cần đi khám để loại trừ các bệnh lý tim mạch.
• Nôn ra máu hoặc phân có màu đen: Đây là dấu hiệu của việc chảy máu trong đường tiêu hóa do loét hoặc viêm thực quản nặng. Nếu gặp phải tình trạng này, cần đến bệnh viện ngay để kiểm tra và điều trị kịp thời.
• Thay đổi trong giọng nói hoặc ho khan kéo dài: Nếu bạn gặp phải ho khan không rõ nguyên nhân hoặc thay đổi giọng nói, có thể do trào ngược acid ảnh hưởng đến thanh quản, cần gặp bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được điều trị.

Việc thăm khám bác sĩ càng sớm càng giúp hạn chế các nguy cơ biến chứng và giúp bạn có kế hoạch điều trị hiệu quả.

Phòng ngừa viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản có thể phòng ngừa được nhờ thay đổi một số thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống hợp lý. Dưới đây là những biện pháp giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Ăn uống điều độ: Hạn chế tiêu thụ thực phẩm cay, béo, chiên rán hoặc chứa nhiều gia vị mạnh. Đồng thời, bạn nên ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn quá no một lần.
• Tránh nằm ngay sau khi ăn: Sau bữa ăn, bạn nên chờ ít nhất một đến hai giờ trước khi nằm xuống để tránh làm gia tăng nguy cơ trào ngược. Việc nằm xuống ngay lập tức có thể khiến acid dễ dàng trào ngược lên thực quản.
• Giảm cân nếu cần thiết: Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, giảm cân sẽ giúp giảm áp lực lên dạ dày và cơ thắt thực quản, từ đó làm giảm nguy cơ trào ngược acid.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục nhẹ nhàng giúp cải thiện khả năng tiêu hóa và giảm thiểu áp lực trong ổ bụng, làm giảm khả năng acid trào ngược. Tuy nhiên, tránh các bài tập gắng sức ngay sau bữa ăn.
• Ngừng hút thuốc và hạn chế rượu bia: Hút thuốc và uống rượu có thể làm suy yếu cơ thắt thực quản dưới, tạo điều kiện thuận lợi cho acid dạ dày trào ngược. Vì vậy, việc từ bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia có thể giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả.
• Mặc quần áo thoải mái: Quần áo bó sát, đặc biệt là vùng bụng, có thể gây áp lực lên dạ dày, góp phần làm tăng nguy cơ trào ngược acid. Hãy chọn những trang phục rộng rãi và thoải mái.

Những thay đổi trong lối sống và thói quen ăn uống này không chỉ giúp phòng ngừa viêm hang vị trào ngược thực quản mà còn giúp cải thiện sức khỏe tổng thể.

Phương pháp điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản

Điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản có thể được thực hiện bằng nhiều phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào mức độ bệnh và tình trạng sức khỏe của từng người. Việc áp dụng đúng phương pháp sẽ giúp giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

Điều trị bằng thuốc Tây y

Để kiểm soát và làm giảm triệu chứng của viêm hang vị trào ngược thực quản, bác sĩ thường kê đơn các loại thuốc sau:

• Thuốc giảm acid dạ dày: Những loại thuốc này giúp giảm lượng acid trong dạ dày, từ đó hạn chế tình trạng acid trào ngược lên thực quản. Các thuốc thường được sử dụng bao gồm Omeprazole, Esomeprazole và Pantoprazole. Đây là những thuốc nhóm ức chế bơm proton (PPI), giúp giảm sản xuất acid dạ dày hiệu quả.
• Thuốc antacid: Các thuốc này giúp trung hòa acid trong dạ dày, mang lại sự giảm đau nhanh chóng. Maalox và Gaviscon là những thuốc antacid phổ biến giúp giảm triệu chứng ợ nóng và khó chịu.
• Thuốc kháng histamin H2: Nhóm thuốc này cũng giúp giảm sản xuất acid dạ dày. Ranitidine và Famotidine là hai loại thuốc thuộc nhóm này, giúp giảm cơn đau do acid và ngăn ngừa trào ngược.
• Thuốc làm tăng động tác thực quản: Các thuốc như Metoclopramide có tác dụng giúp tăng cường sự vận động của thực quản, giảm khả năng acid trào ngược lên trên.

Việc sử dụng thuốc cần được bác sĩ chỉ định cụ thể để đạt được hiệu quả tối ưu và giảm thiểu tác dụng phụ.

Điều trị bằng phẫu thuật

Trong trường hợp viêm hang vị trào ngược thực quản nặng hoặc không đáp ứng với thuốc, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để điều trị. Phẫu thuật giúp cải thiện tình trạng trào ngược acid và ngăn ngừa các biến chứng như hẹp thực quản hoặc loét. Phẫu thuật phổ biến nhất là:

• Phẫu thuật Nissen Fundoplication: Đây là phương pháp phẫu thuật làm thắt chặt cơ thắt thực quản dưới để ngăn acid trào ngược lên thực quản. Phương pháp này rất hiệu quả đối với những bệnh nhân không thể điều trị bằng thuốc.
• Phẫu thuật sửa thoát vị cơ hoành: Trong trường hợp viêm hang vị trào ngược do thoát vị cơ hoành, bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật để điều chỉnh và sửa chữa tình trạng thoát vị, giúp ngăn ngừa trào ngược.

Điều trị bằng thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

Ngoài việc sử dụng thuốc, thay đổi lối sống và chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản:

• Ăn uống khoa học: Hạn chế thực phẩm cay, béo, chiên rán và các thực phẩm có tính axit như cam, chanh, cà chua. Nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn no một lần.
• Tránh nằm ngay sau khi ăn: Cần tránh nằm ngay sau khi ăn để giảm nguy cơ acid dạ dày trào ngược. Nên đợi ít nhất một giờ trước khi nằm xuống hoặc đi ngủ.
• Giảm cân: Nếu thừa cân, giảm cân là một biện pháp hiệu quả giúp giảm áp lực lên dạ dày và làm giảm khả năng acid trào ngược.
• Ngừng hút thuốc và hạn chế rượu bia: Thuốc lá và rượu bia làm giảm khả năng hoạt động của cơ thắt thực quản, gây ra hiện tượng trào ngược acid.

Điều trị bằng biện pháp tự nhiên

Một số biện pháp tự nhiên có thể giúp giảm triệu chứng của viêm hang vị trào ngược thực quản, mặc dù chúng không thể thay thế hoàn toàn điều trị y khoa:

• Gừng: Gừng là một thảo dược tự nhiên có tác dụng làm dịu dạ dày và giúp giảm triệu chứng buồn nôn và khó chịu do acid dạ dày gây ra.
• Nha đam: Nước ép nha đam có thể giúp giảm viêm, làm dịu dạ dày và cải thiện tình trạng trào ngược acid. Tuy nhiên, nên sử dụng với liều lượng phù hợp để tránh tác dụng phụ.
• Chế độ ăn uống giàu chất xơ: Tăng cường rau xanh và thực phẩm giàu chất xơ có thể giúp cải thiện hệ tiêu hóa và giảm trào ngược acid.

Việc điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản đòi hỏi sự kết hợp giữa thuốc Tây y, thay đổi lối sống và chế độ ăn uống phù hợp. Tùy vào mức độ bệnh và tình trạng sức khỏe, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả nhất. Bằng cách áp dụng đúng phương pháp điều trị, bệnh nhân có thể kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng của bệnh viêm hang vị trào ngược thực quản.