Bệnh ho gà: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị

Bệnh ho gà là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp rất dễ lây lan, đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em và người già. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn rõ ràng về nguyên nhân, triệu chứng, và cách điều trị hiệu quả bệnh ho gà. ​​

Định nghĩa và phân loại bệnh ho gà

Bệnh ho gà, còn gọi là “whooping cough”, là một bệnh nhiễm trùng cấp tính của đường hô hấp do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Bệnh này chủ yếu lây lan qua các giọt bắn từ đường hô hấp khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Ho gà có thể gây ra những cơn ho dữ dội, khó kiểm soát, đặc biệt là ở trẻ em và người cao tuổi. Bệnh thường khởi phát với các triệu chứng giống cảm cúm nhẹ, nhưng nhanh chóng phát triển thành những cơn ho kéo dài và có đặc trưng là tiếng “whoop” (tiếng kêu khi thở vào sau khi ho).

Bệnh ho gà có thể được phân loại theo mức độ nghiêm trọng và giai đoạn phát triển. Trong giai đoạn đầu, bệnh có thể nhẹ và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh cảm cúm thông thường. Tuy nhiên, khi tiến triển, các cơn ho có thể trở nên nghiêm trọng hơn và kéo dài nhiều tuần. Tình trạng này đôi khi có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, suy hô hấp, hoặc thậm chí tử vong ở những người có sức khỏe yếu, đặc biệt là trẻ sơ sinh.

Triệu chứng của bệnh ho gà

Triệu chứng của bệnh ho gà phát triển qua nhiều giai đoạn. Giai đoạn đầu thường kéo dài từ vài ngày đến một tuần, với các biểu hiện như ho nhẹ, sổ mũi, sốt nhẹ và viêm họng. Do các triệu chứng này giống với cảm lạnh thông thường, nhiều người thường không nhận ra mình mắc bệnh ho gà ngay từ giai đoạn đầu.

Khi bệnh tiến triển, triệu chứng ho trở nên nặng nề hơn, xuất hiện các cơn ho dữ dội, liên tục, đặc biệt là vào ban đêm. Các cơn ho này có thể kéo dài và khiến người bệnh khó thở. Tiếng ho đặc trưng của bệnh ho gà là một tiếng “whoop” lớn khi người bệnh cố gắng hít vào sau khi ho. Các cơn ho có thể kèm theo nôn mửa và làm cho người bệnh cảm thấy mệt mỏi và kiệt sức.

Đối với trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh, bệnh ho gà có thể nghiêm trọng hơn rất nhiều. Trẻ em có thể gặp phải tình trạng ngừng thở trong các cơn ho và cần được chăm sóc y tế khẩn cấp. Ngoài ra, người bệnh còn có thể bị khó thở, mạch đập nhanh, và thậm chí rối loạn nhịp tim nếu không được điều trị kịp thời. Bệnh ho gà không chỉ nguy hiểm ở trẻ em mà còn có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng ở người lớn, nhất là những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc các bệnh lý nền.

Nguyên nhân gây bệnh ho gà

Bệnh ho gà do một loại vi khuẩn có tên Bordetella pertussis gây ra. Đây là một vi khuẩn có khả năng bám vào niêm mạc đường hô hấp và gây viêm nhiễm. Vi khuẩn này phát triển mạnh trong các đường hô hấp trên như mũi, họng, và khí quản, dẫn đến tình trạng ho dữ dội và khó thở.

• Lây truyền qua giọt bắn: Vi khuẩn ho gà chủ yếu lây qua giọt bắn trong không khí khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Những giọt này có thể bám vào người khỏe mạnh khi họ tiếp xúc gần hoặc hít phải.
• Thời gian ủ bệnh: Thời gian ủ bệnh của ho gà thường kéo dài từ 7 đến 10 ngày, trong khoảng thời gian này, người bệnh có thể chưa xuất hiện triệu chứng rõ ràng nhưng đã có thể lây lan vi khuẩn cho người khác.
• Mức độ lây nhiễm cao: Bệnh ho gà có khả năng lây lan nhanh chóng trong các cộng đồng có điều kiện tiếp xúc gần gũi, như trong gia đình, trường học, hoặc các cơ sở y tế.

Đối tượng dễ mắc bệnh ho gà

Bệnh ho gà có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng một số đối tượng dễ bị ảnh hưởng hơn cả. Đây là những người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do hệ miễn dịch hoặc tình trạng sức khỏe đặc biệt.

• Trẻ em và trẻ sơ sinh: Trẻ nhỏ, đặc biệt là dưới 1 tuổi, dễ bị mắc bệnh ho gà nặng, với nguy cơ cao bị ngừng thở và các biến chứng như viêm phổi, suy hô hấp. Đây là nhóm đối tượng cần được tiêm phòng sớm và đầy đủ.
• Người cao tuổi: Người lớn tuổi, đặc biệt những người có bệnh nền như bệnh tim mạch hoặc hô hấp, cũng có thể gặp phải các cơn ho kéo dài và biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.
• Những người có hệ miễn dịch suy yếu: Những người mắc các bệnh lý như ung thư, HIV/AIDS, hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ mắc bệnh ho gà cao hơn và cũng dễ bị các biến chứng nặng.
• Những người chưa được tiêm phòng hoặc tiêm phòng không đầy đủ: Tiêm vắc-xin là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với bệnh ho gà. Những người chưa tiêm phòng hoặc tiêm không đầy đủ sẽ dễ mắc bệnh, đặc biệt nếu tiếp xúc với nguồn lây.

Những nhóm đối tượng này cần đặc biệt chú ý đến việc phòng ngừa và điều trị bệnh ho gà để giảm thiểu nguy cơ gặp phải các biến chứng nghiêm trọng.

Biến chứng của bệnh ho gà

Bệnh ho gà nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và những người có sức khỏe yếu. Các biến chứng có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể và có thể gây ra các vấn đề sức khỏe lâu dài.

• Viêm phổi: Một trong những biến chứng phổ biến nhất của bệnh ho gà là viêm phổi. Vi khuẩn ho gà có thể làm tổn thương phổi và gây nhiễm trùng, dẫn đến tình trạng khó thở, sốt cao và ho kéo dài.
• Suy hô hấp: Các cơn ho dữ dội có thể khiến người bệnh khó thở, dẫn đến tình trạng suy hô hấp. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh và người lớn tuổi có bệnh lý nền.
• Ngừng thở tạm thời: Trong một số trường hợp, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh, các cơn ho có thể gây ra tình trạng ngừng thở tạm thời, khiến cơ thể thiếu oxy và có thể dẫn đến tổn thương não bộ nếu không được cấp cứu kịp thời.
• Tổn thương hệ thần kinh: Bệnh ho gà có thể gây ra những ảnh hưởng đến hệ thần kinh, đặc biệt là những cơn ho kéo dài, có thể dẫn đến co giật hoặc tổn thương thần kinh.
• Suy dinh dưỡng và mất nước: Trẻ em hoặc người lớn có thể gặp phải tình trạng nôn mửa thường xuyên do cơn ho, dẫn đến suy dinh dưỡng và mất nước nghiêm trọng nếu không được cung cấp đủ dinh dưỡng và nước uống.

Chẩn đoán bệnh ho gà

Chẩn đoán bệnh ho gà cần dựa vào các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng để xác định chính xác loại vi khuẩn gây bệnh. Điều này rất quan trọng để có thể đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

• Lịch sử triệu chứng và thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh và triệu chứng của người bệnh. Các triệu chứng điển hình như ho dữ dội, tiếng “whoop” khi hít vào, và nôn mửa sau các cơn ho sẽ là những dấu hiệu quan trọng giúp nhận diện bệnh ho gà.
• Xét nghiệm PCR: Xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (PCR) là một phương pháp chẩn đoán chính xác, giúp phát hiện DNA của vi khuẩn Bordetella pertussis. Đây là một trong những xét nghiệm nhạy cảm nhất để xác định bệnh.
• Xét nghiệm nuôi cấy vi khuẩn: Mẫu dịch tiết từ mũi hoặc họng sẽ được lấy để nuôi cấy vi khuẩn. Tuy nhiên, phương pháp này có thể mất thời gian và ít được sử dụng trong chẩn đoán nhanh.
• Xét nghiệm huyết thanh: Các xét nghiệm huyết thanh có thể giúp xác định các kháng thể do cơ thể sinh ra khi nhiễm Bordetella pertussis. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ có hiệu quả trong giai đoạn sau của bệnh.

Chẩn đoán chính xác sẽ giúp bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến bệnh ho gà, đặc biệt là đối với các đối tượng dễ bị tổn thương.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị bệnh ho gà

Bệnh ho gà có thể tiến triển nhanh chóng và gây ra nhiều biến chứng nếu không được điều trị kịp thời. Do đó, việc nhận biết dấu hiệu cần thiết để gặp bác sĩ là rất quan trọng, đặc biệt đối với những đối tượng có nguy cơ cao.

• Ho kéo dài và dữ dội: Nếu cơn ho không thuyên giảm sau vài tuần và trở nên dữ dội, đặc biệt là có tiếng “whoop” khi hít vào, bạn nên đến bác sĩ để kiểm tra và chẩn đoán.
• Khó thở hoặc thở gấp: Những dấu hiệu khó thở, thở gấp hoặc thở khò khè trong các cơn ho có thể chỉ ra rằng bệnh đã ảnh hưởng đến hệ hô hấp nghiêm trọng. Trong trường hợp này, bạn cần gặp bác sĩ ngay lập tức.
• Ngừng thở hoặc co giật: Nếu bệnh nhân, đặc biệt là trẻ nhỏ, bị ngừng thở trong các cơn ho hoặc gặp phải tình trạng co giật, đây là dấu hiệu khẩn cấp và cần được cấp cứu ngay.
• Nôn mửa và mất nước: Trẻ em hoặc người lớn có thể bị nôn mửa sau các cơn ho mạnh, dẫn đến tình trạng mất nước nghiêm trọng. Đây là thời điểm cần đến bác sĩ để được cung cấp dịch truyền và điều trị kịp thời.
• Sốt cao và mệt mỏi nghiêm trọng: Nếu người bệnh có triệu chứng sốt cao kéo dài, cảm giác mệt mỏi, suy yếu toàn thân, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để kiểm tra mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Phòng ngừa bệnh ho gà

Phòng ngừa bệnh ho gà là biện pháp quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt là đối với những nhóm người có nguy cơ cao. Tiêm phòng và các biện pháp bảo vệ khác là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh ho gà.

• Tiêm vắc-xin ho gà: Vắc-xin ho gà là phương pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Trẻ em cần tiêm đầy đủ các mũi vắc-xin trong lịch tiêm chủng để bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn Bordetella pertussis. Người lớn cũng có thể tiêm nhắc lại để duy trì khả năng miễn dịch.
• Tiêm phòng cho phụ nữ mang thai: Phụ nữ mang thai nên tiêm vắc-xin ho gà vào cuối thai kỳ (khoảng tuần thứ 27 đến 36) để bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi bệnh ho gà, đặc biệt là những trẻ chưa đủ tuổi để tiêm vắc-xin.
• Giữ vệ sinh đường hô hấp: Để giảm nguy cơ lây lan bệnh, nên che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, đồng thời rửa tay thường xuyên để ngăn vi khuẩn lây lan qua tiếp xúc.
• Hạn chế tiếp xúc với người bệnh: Nếu trong gia đình hoặc cộng đồng có người mắc bệnh ho gà, hạn chế tiếp xúc gần gũi với người bệnh, đặc biệt là với trẻ nhỏ, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch yếu.
• Tăng cường sức đề kháng: Duy trì chế độ ăn uống hợp lý, luyện tập thể thao đều đặn và ngủ đủ giấc để cơ thể có khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng, bao gồm ho gà.

Thông qua các biện pháp phòng ngừa như tiêm phòng và bảo vệ vệ sinh cá nhân, nguy cơ mắc bệnh ho gà sẽ được giảm thiểu đáng kể.

Phương pháp điều trị bệnh ho gà

Việc điều trị bệnh ho gà phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và độ tuổi của người bệnh. Phương pháp điều trị có thể bao gồm thuốc Tây y, các biện pháp hỗ trợ tại nhà, và trong một số trường hợp là nhập viện. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính cho bệnh ho gà.

Thuốc Tây y điều trị bệnh ho gà

Thuốc Tây y đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị ho gà, giúp tiêu diệt vi khuẩn và giảm bớt các triệu chứng. Các loại thuốc kháng sinh là phương pháp chủ yếu trong điều trị bệnh ho gà, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi bệnh mới phát triển.

• Kháng sinh: Các loại thuốc kháng sinh như Azithromycin và Clarithromycin thường được sử dụng để điều trị bệnh ho gà, giúp tiêu diệt vi khuẩn Bordetella pertussis. Ngoài ra, Erythromycin cũng là một lựa chọn phổ biến để ngừng sự phát triển của vi khuẩn và giảm khả năng lây lan cho những người khác.
• Thuốc kháng sinh thay thế: Trong trường hợp không thể sử dụng các loại kháng sinh trên do dị ứng hoặc chống chỉ định, Trimethoprim-sulfamethoxazole (TMP-SMX) có thể là lựa chọn thay thế, đặc biệt là đối với những người không thể sử dụng các thuốc khác.

Việc sử dụng kháng sinh cần phải được bắt đầu càng sớm càng tốt, khi bệnh còn trong giai đoạn ủ bệnh hoặc mới khởi phát, để đạt hiệu quả cao nhất trong việc điều trị và ngừng lây lan bệnh.

Biện pháp hỗ trợ và chăm sóc tại nhà

Ngoài thuốc Tây y, một số biện pháp hỗ trợ và chăm sóc tại nhà cũng rất quan trọng trong việc giảm bớt triệu chứng và giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng.

• Giữ ấm và cung cấp đủ nước: Khi bị bệnh ho gà, người bệnh cần giữ ấm cơ thể và uống đủ nước để tránh mất nước do các cơn ho kéo dài. Nước ấm có thể giúp làm dịu cổ họng và giảm cơn ho.
• Sử dụng thuốc giảm ho: Mặc dù thuốc giảm ho không thể điều trị nguyên nhân gây bệnh, nhưng có thể giúp giảm bớt sự khó chịu do cơn ho kéo dài. Các thuốc chứa Dextromethorphan hoặc Diphenhydramine có thể được sử dụng để làm giảm các cơn ho.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Người bệnh ho gà cần nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thể chống lại vi khuẩn và hồi phục sức khỏe. Điều này rất quan trọng, đặc biệt đối với trẻ nhỏ và người lớn tuổi.

Điều trị khi có biến chứng

Khi bệnh ho gà dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, như viêm phổi hoặc suy hô hấp, điều trị tại bệnh viện là cần thiết. Các biện pháp điều trị bao gồm:

• Oxy liệu pháp: Người bệnh có thể cần được cung cấp oxy bổ sung nếu gặp khó khăn trong việc thở do các cơn ho dữ dội. Việc cung cấp oxy giúp cải thiện sự trao đổi khí trong cơ thể và ngăn ngừa tình trạng thiếu oxy.
• Điều trị viêm phổi: Nếu bệnh ho gà dẫn đến viêm phổi, bác sĩ sẽ sử dụng thêm các loại kháng sinh mạnh như Ceftriaxone hoặc Cefotaxime để điều trị viêm phổi do vi khuẩn.

Việc điều trị sớm các biến chứng là rất quan trọng để ngăn ngừa các tổn thương lâu dài cho phổi và hệ hô hấp.

Điều trị bệnh ho gà là một quá trình toàn diện, bao gồm việc sử dụng kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn và các biện pháp hỗ trợ để giảm triệu chứng. Tiêm phòng đầy đủ và tuân thủ các chỉ định điều trị từ bác sĩ là cách hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh ho gà và các biến chứng nguy hiểm của bệnh.