Trào ngược dạ dày khi ngủ: Nguyên nhân, Biểu hiện và Phương pháp điều trị

Trào ngược dạ dày khi ngủ là một tình trạng phổ biến nhưng lại ít được chú ý đúng mức. Triệu chứng này xảy ra khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản trong lúc người bệnh đang nằm, gây ra cảm giác khó chịu và nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Đặc biệt, tình trạng này có thể khiến người bệnh thức giấc giữa đêm, kèm theo cơn ho khan hoặc đau ngực, làm gián đoạn giấc ngủ và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Việc tìm hiểu nguyên nhân và cách điều trị trào ngược dạ dày khi ngủ là vô cùng quan trọng để cải thiện tình trạng sức khỏe, tránh biến chứng lâu dài. Trong bài viết này, bạn sẽ tìm thấy các thông tin hữu ích về cách nhận diện, phòng ngừa và điều trị hiệu quả vấn đề này. ​​

Định nghĩa trào ngược dạ dày khi ngủ

Trào ngược dạ dày khi ngủ là một tình trạng xảy ra khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản trong lúc người bệnh đang nằm ngủ. Điều này thường dẫn đến các triệu chứng như ợ chua, cảm giác nóng rát ở ngực, ho khan, và thậm chí là nghẹn khi thức giấc. Triệu chứng này có thể xảy ra vào ban đêm khi cơ thể nghỉ ngơi, gây ra gián đoạn giấc ngủ và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Khi hiện tượng này diễn ra thường xuyên, người bệnh có thể gặp phải các vấn đề nghiêm trọng hơn như viêm loét thực quản, viêm họng, hoặc thậm chí là bệnh phổi do axit dạ dày trào vào đường hô hấp. Việc nhận diện và điều trị sớm trào ngược dạ dày khi ngủ là rất quan trọng để ngăn ngừa những biến chứng lâu dài.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày khi ngủ

Triệu chứng trào ngược dạ dày khi ngủ có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Các nguyên nhân này có thể được phân chia thành hai nhóm chính: nguyên nhân do bệnh lý và nguyên nhân không do bệnh lý.

Nguyên nhân do bệnh lý

• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến trào ngược dạ dày khi ngủ. GERD là một tình trạng trong đó cơ vòng thực quản dưới không đóng kín hoàn toàn, cho phép axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
• Thoát vị hoành: Khi một phần của dạ dày di chuyển lên vùng ngực qua cơ hoành, điều này có thể làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới và gây trào ngược dạ dày.
• Viêm loét dạ dày: Các vết loét trong dạ dày có thể làm tăng khả năng trào ngược axit, đặc biệt là khi người bệnh nằm xuống để ngủ.
• Rối loạn chức năng cơ vòng thực quản dưới: Khi cơ vòng này không hoạt động đúng cách, sẽ không ngăn được axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

Nguyên nhân không do bệnh lý

• Tư thế ngủ: Ngủ nằm nghiêng hoặc nằm ngửa có thể tạo điều kiện thuận lợi cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản, đặc biệt là khi cơ thể không ở tư thế thẳng đứng.
• Chế độ ăn uống không hợp lý: Ăn quá no, tiêu thụ thức ăn nhiều dầu mỡ, gia vị cay, hoặc đồ uống có gas vào buổi tối có thể kích thích dạ dày sản xuất nhiều axit hơn, dẫn đến trào ngược khi ngủ.
• Thừa cân, béo phì: Người béo phì có thể gặp tình trạng này do áp lực từ mỡ thừa làm tăng khả năng trào ngược dạ dày khi nằm.
• Stress và lo âu: Tình trạng căng thẳng kéo dài có thể làm tăng lượng axit dạ dày, khiến triệu chứng trào ngược xảy ra nhiều hơn vào ban đêm.
• Thuốc men: Một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc giảm đau có thể làm giãn cơ vòng thực quản dưới, gây trào ngược dạ dày.

Các nguyên nhân này đều có thể góp phần vào tình trạng trào ngược dạ dày khi ngủ và cần được xác định rõ để có phương pháp điều trị thích hợp.

Biểu hiện của trào ngược dạ dày khi ngủ

Trào ngược dạ dày khi ngủ có thể gây ra một loạt các triệu chứng khó chịu. Những triệu chứng này thường xảy ra vào ban đêm, khi cơ thể đang ở tư thế nằm, tạo điều kiện cho axit dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản. Các biểu hiện điển hình của tình trạng này bao gồm:

• Ợ chua và cảm giác nóng rát ở ngực: Đây là triệu chứng phổ biến nhất khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác nóng rát sau xương ức.
• Ho khan và khó thở: Khi axit dạ dày trào vào đường hô hấp, có thể gây ra ho khan, cảm giác ngứa họng và thậm chí khó thở khi ngủ.
• Đau ngực hoặc cảm giác nặng nề: Cảm giác đau tức ngực hoặc nặng nề ở vùng dưới xương ức có thể xuất hiện khi axit dạ dày xâm nhập vào thực quản, đôi khi dễ bị nhầm lẫn với các triệu chứng của bệnh tim.
• Khó nuốt hoặc nghẹn: Triệu chứng này xảy ra khi thực quản bị kích thích bởi axit dạ dày, gây cảm giác nghẹn hoặc khó nuốt thức ăn.
• Giấc ngủ gián đoạn: Cảm giác khó chịu trong dạ dày hoặc đau ngực có thể khiến người bệnh thức giấc giữa đêm, làm gián đoạn giấc ngủ.
• Đắng miệng khi thức dậy: Khi thức dậy vào buổi sáng, người bệnh có thể cảm thấy đắng hoặc khô miệng do axit dạ dày đã trào ngược lên miệng trong khi ngủ.

Các biểu hiện này có thể xảy ra thường xuyên hoặc thỉnh thoảng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng trào ngược dạ dày khi ngủ.

Biến chứng của trào ngược dạ dày khi ngủ

Khi trào ngược dạ dày khi ngủ không được điều trị kịp thời, nó có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài. Những biến chứng này có thể gây ra tổn thương cho các cơ quan trong hệ tiêu hóa và hô hấp:

• Viêm loét thực quản: Axit dạ dày trào ngược lên thực quản thường xuyên có thể gây viêm, dẫn đến loét và tổn thương niêm mạc thực quản, gây đau đớn và khó chịu.
• Hẹp thực quản: Viêm loét thực quản kéo dài có thể dẫn đến sẹo và hẹp thực quản, gây khó khăn khi nuốt thức ăn, thậm chí dẫn đến nghẹn thức ăn.
• Barrett’s Esophagus: Đây là một tình trạng nguy hiểm xảy ra khi niêm mạc thực quản bị tổn thương lâu dài, làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.
• Viêm họng mãn tính: Trào ngược dạ dày có thể gây viêm họng, khô cổ họng, thậm chí là viêm thanh quản, làm ảnh hưởng đến giọng nói và chất lượng cuộc sống.
• Bệnh phổi do trào ngược axit: Khi axit dạ dày trào vào đường hô hấp, nó có thể gây viêm phổi, hen suyễn hoặc các vấn đề hô hấp khác, đặc biệt là ở những người có tiền sử bệnh phổi.
• Suy giảm chất lượng giấc ngủ: Do các triệu chứng như ho khan, khó thở và đau ngực, giấc ngủ sẽ bị gián đoạn liên tục, dẫn đến tình trạng thiếu ngủ, mệt mỏi và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

Những biến chứng này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời.

Đối tượng có nguy cơ cao

Trào ngược dạ dày khi ngủ không phải là tình trạng xảy ra với tất cả mọi người, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn. Việc nhận diện những người có nguy cơ sẽ giúp việc phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn.

• Người thừa cân hoặc béo phì: Mỡ thừa vùng bụng tạo áp lực lên dạ dày, làm tăng khả năng axit trào ngược lên thực quản, đặc biệt khi người bệnh nằm xuống.
• Người bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): GERD là nguyên nhân chính gây trào ngược dạ dày khi ngủ. Những người mắc bệnh này có nguy cơ cao hơn vì cơ vòng thực quản dưới không hoạt động đúng cách, không thể ngăn chặn axit trào ngược.
• Người có thoát vị hoành: Những người bị thoát vị hoành có thể gặp tình trạng trào ngược do cơ hoành yếu, khiến phần dạ dày trào lên qua cơ hoành vào khoang ngực, gây trào ngược axit.
• Người có chế độ ăn uống không lành mạnh: Tiêu thụ thức ăn nhiều dầu mỡ, thực phẩm cay, chua hoặc uống đồ uống có cồn vào buổi tối có thể làm tăng khả năng trào ngược axit trong khi ngủ.
• Người uống thuốc gây giãn cơ thực quản dưới: Một số thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc giảm đau hoặc thuốc giãn cơ có thể làm giãn cơ vòng thực quản dưới, làm tăng khả năng trào ngược.
• Người bị stress hoặc lo âu: Căng thẳng kéo dài có thể làm tăng lượng axit trong dạ dày, khiến triệu chứng trào ngược xuất hiện vào ban đêm.

Từ đó, những người thuộc các nhóm đối tượng trên cần đặc biệt lưu ý và chủ động trong việc phòng ngừa trào ngược dạ dày khi ngủ.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Khi triệu chứng trào ngược dạ dày khi ngủ xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo khi nào cần gặp bác sĩ:

• Triệu chứng xảy ra nhiều lần trong tuần: Nếu tình trạng trào ngược dạ dày khi ngủ xảy ra thường xuyên, đặc biệt là hơn hai lần một tuần, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Cảm giác đau ngực hoặc khó thở: Nếu cơn đau ngực kéo dài hoặc xuất hiện cảm giác khó thở, điều này có thể là dấu hiệu của biến chứng nghiêm trọng, như viêm loét thực quản hoặc vấn đề tim mạch.
• Khó nuốt hoặc nghẹn: Khi tình trạng nghẹn hoặc khó nuốt trở nên nghiêm trọng hoặc kéo dài, người bệnh cần gặp bác sĩ để loại trừ các nguyên nhân khác như hẹp thực quản.
• Ho kéo dài hoặc viêm họng: Nếu ho khan hoặc viêm họng không dứt, hoặc có đờm, người bệnh cần kiểm tra xem có phải do trào ngược dạ dày gây ra không.
• Giấc ngủ bị gián đoạn nghiêm trọng: Khi tình trạng giấc ngủ bị gián đoạn liên tục ảnh hưởng đến sức khỏe, gây mệt mỏi kéo dài, người bệnh nên đến bác sĩ để tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả.

Nếu các triệu chứng không thuyên giảm hoặc có dấu hiệu chuyển biến xấu, việc gặp bác sĩ là cần thiết để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Chẩn đoán trào ngược dạ dày khi ngủ

Chẩn đoán trào ngược dạ dày khi ngủ bao gồm việc thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết để xác định nguyên nhân và mức độ của tình trạng. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

• Khám sức khỏe và hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi về triệu chứng, tiền sử bệnh, thói quen ăn uống, tình trạng sức khỏe hiện tại và các yếu tố nguy cơ khác. Việc này giúp bác sĩ hiểu rõ hơn về nguyên nhân tiềm ẩn.
• Đo pH thực quản: Đây là xét nghiệm quan trọng để đo lượng axit trong thực quản. Nếu lượng axit trong thực quản cao, điều này có thể xác nhận tình trạng trào ngược dạ dày.
• Nội soi thực quản: Nếu bác sĩ nghi ngờ có tổn thương niêm mạc thực quản hoặc loét dạ dày, họ có thể yêu cầu nội soi thực quản. Phương pháp này giúp bác sĩ nhìn thấy trực tiếp tình trạng thực quản và dạ dày.
• Chụp X-quang với thuốc cản quang: Đôi khi, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang để kiểm tra hình ảnh dạ dày và thực quản. Đây là một phương pháp không xâm lấn giúp đánh giá các vấn đề như thoát vị hoành.
• Siêu âm dạ dày: Nếu nghi ngờ có vấn đề về chức năng dạ dày hoặc các bệnh lý khác như viêm loét, bác sĩ có thể yêu cầu siêu âm dạ dày để đánh giá tình trạng.

Chẩn đoán chính xác sẽ giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.

Cách phòng ngừa trào ngược dạ dày khi ngủ

Phòng ngừa trào ngược dạ dày khi ngủ là rất quan trọng để giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là một số biện pháp giúp phòng ngừa tình trạng này:

• Điều chỉnh tư thế ngủ: Ngủ nghiêng bên trái thay vì nằm ngửa hoặc nằm nghiêng bên phải có thể giảm thiểu nguy cơ trào ngược axit. Ngủ với đầu giường nâng cao từ 15-20 cm cũng giúp ngăn ngừa axit trào lên thực quản.
• Ăn uống hợp lý: Tránh ăn quá no hoặc ăn các thực phẩm kích thích như thức ăn cay, chua, nhiều dầu mỡ hoặc đồ uống có cồn trước khi đi ngủ. Nên ăn bữa tối ít nhất 2-3 giờ trước khi ngủ để dạ dày có thời gian tiêu hóa.
• Giảm cân: Việc duy trì cân nặng lý tưởng giúp giảm áp lực lên dạ dày và giảm nguy cơ trào ngược.
• Tránh thuốc gây giãn cơ thực quản dưới: Nếu có thể, nên tránh hoặc thay thế những loại thuốc làm giãn cơ vòng thực quản dưới, như một số thuốc giảm đau hoặc thuốc chống trầm cảm.
• Kiểm soát căng thẳng: Thực hiện các biện pháp thư giãn như yoga, thiền hoặc tập thể dục nhẹ nhàng để giảm căng thẳng, từ đó giảm sản xuất axit dạ dày.
• Không nằm ngay sau khi ăn: Sau bữa ăn, tránh nằm xuống hoặc cúi người, đặc biệt là khi ăn những thực phẩm khó tiêu. Cần duy trì tư thế thẳng đứng ít nhất 30 phút sau khi ăn để giúp quá trình tiêu hóa diễn ra tốt hơn.

Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa này không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống của người bị trào ngược dạ dày khi ngủ.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày khi ngủ

Việc điều trị trào ngược dạ dày khi ngủ có thể được thực hiện bằng nhiều phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân gây ra tình trạng này. Các phương pháp điều trị chính bao gồm dùng thuốc, thay đổi lối sống và thực hiện các biện pháp y học cổ truyền.

Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc là phương pháp phổ biến giúp kiểm soát các triệu chứng trào ngược dạ dày khi ngủ. Các loại thuốc được sử dụng có thể làm giảm axit dạ dày hoặc giúp cải thiện chức năng cơ vòng thực quản dưới.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Đây là nhóm thuốc phổ biến giúp giảm sản xuất axit dạ dày, giúp ngăn ngừa trào ngược. Các thuốc thuộc nhóm này bao gồm omeprazole, esomeprazole, và pantoprazole. Chúng thường được chỉ định khi trào ngược dạ dày gây tổn thương niêm mạc thực quản hoặc khi các triệu chứng không thuyên giảm sau khi sử dụng thuốc kháng axit thông thường.
• Thuốc kháng axit: Các thuốc như ranitidine (Zantac) và famotidine (Pepcid) thuộc nhóm thuốc ức chế histamine H2 có tác dụng giảm tiết axit dạ dày. Chúng có thể được sử dụng cho các trường hợp trào ngược nhẹ hoặc vừa phải.
• Antacids (Thuốc trung hòa axit): Các loại thuốc như Maalox hoặc Tums giúp trung hòa axit trong dạ dày, từ đó giảm các triệu chứng như ợ chua và nóng rát. Chúng thường được sử dụng cho các triệu chứng nhẹ và tạm thời.
• Thuốc tăng cường động lực thực quản: Những loại thuốc như metoclopramide giúp tăng cường hoạt động của cơ vòng thực quản dưới và thúc đẩy quá trình tiêu hóa, giảm thiểu tình trạng trào ngược.

Các loại thuốc này cần được sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả và tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài việc sử dụng thuốc, các biện pháp không dùng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị trào ngược dạ dày khi ngủ. Những thay đổi trong lối sống và chế độ sinh hoạt có thể giúp cải thiện triệu chứng mà không cần phải sử dụng thuốc.

• Thay đổi tư thế ngủ: Ngủ nghiêng bên trái hoặc nâng đầu giường lên khoảng 15-20 cm giúp giảm khả năng axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Tư thế này giúp sử dụng trọng lực để ngăn ngừa axit di chuyển lên trên khi người bệnh ngủ.
• Chế độ ăn uống hợp lý: Tránh ăn quá no, không ăn các thực phẩm cay, chua hoặc chứa nhiều dầu mỡ trước khi ngủ. Nên ăn bữa tối ít nhất 2-3 giờ trước khi đi ngủ để dạ dày có thời gian tiêu hóa thức ăn.
• Giảm cân: Nếu người bệnh thừa cân, giảm cân có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày và giảm nguy cơ trào ngược. Một chế độ ăn uống lành mạnh kết hợp với tập luyện thể dục thường xuyên là rất quan trọng.
• Kiểm soát căng thẳng: Stress có thể làm tăng sản xuất axit dạ dày, vì vậy các biện pháp giảm căng thẳng như thiền, yoga, hoặc các bài tập thư giãn có thể giúp giảm triệu chứng trào ngược.
• Tránh sử dụng rượu bia và thuốc lá: Cả rượu và thuốc lá đều có thể làm giảm chức năng cơ vòng thực quản dưới, dẫn đến tăng nguy cơ trào ngược. Cắt giảm hoặc từ bỏ những thói quen này có thể giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Điều trị không dùng thuốc giúp giảm triệu chứng một cách tự nhiên và thường được kết hợp với phương pháp điều trị bằng thuốc để đạt hiệu quả tốt nhất.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền có nhiều phương pháp giúp điều trị trào ngược dạ dày khi ngủ, nhắm đến việc cân bằng khí huyết và cải thiện chức năng tiêu hóa. Các liệu pháp này có thể được áp dụng kết hợp với phương pháp Tây y để đạt hiệu quả tối ưu.

• Sử dụng thảo dược: Một số loại thảo dược có tác dụng giảm axit và làm dịu niêm mạc dạ dày như cam thảo, gừng, và nghệ. Cam thảo giúp làm dịu niêm mạc thực quản, trong khi gừng có tác dụng làm giảm viêm và kích thích tiêu hóa. Nghệ có chứa curcumin, giúp chống viêm và bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi sự tổn thương của axit.
• Châm cứu: Đây là một phương pháp trong y học cổ truyền giúp cân bằng năng lượng trong cơ thể. Châm cứu có thể làm giảm triệu chứng trào ngược dạ dày khi ngủ bằng cách kích thích các điểm trên cơ thể giúp cải thiện lưu thông khí huyết và chức năng tiêu hóa.
• Xoa bóp và xông hơi: Các biện pháp xoa bóp nhẹ nhàng ở vùng bụng hoặc xông hơi có thể giúp giảm cảm giác đầy bụng, khó tiêu và kích thích quá trình tiêu hóa, từ đó giảm tình trạng trào ngược.
• Thực phẩm chức năng từ Đông y: Một số bài thuốc Đông y có thể được sử dụng dưới dạng viên hoặc nước uống để hỗ trợ cải thiện chức năng dạ dày, như các sản phẩm từ bạch truật, hoàng kỳ giúp bồi bổ khí huyết và cải thiện hệ tiêu hóa.

Các phương pháp điều trị bằng y học cổ truyền này cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc có chuyên môn để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Trào ngược dạ dày khi ngủ là một tình trạng có thể điều trị và kiểm soát được thông qua sự kết hợp giữa phương pháp Tây y, thay đổi lối sống, và các biện pháp y học cổ truyền. Điều quan trọng là người bệnh cần chủ động điều chỉnh thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống, và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ để giảm thiểu các triệu chứng và tránh các biến chứng nguy hiểm.