Sỏi Đường Mật

Sỏi đường mật nằm rải rác ở nhiều vị trí liên quan trực tiếp tới gan và túi mật. Bệnh  gây đau đớn ở khoang bụng của bệnh nhân. Về lâu dài, sỏi mật có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, ngay khi có những dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh nên đến các cơ sở chuyên khoa để được khám và điều trị kịp thời.

Bệnh sỏi đường mật là gì?

Sỏi đường mật là bệnh tạo sỏi ở nhiều vị trí khác nhau trong hệ thống đường dẫn mật (trong và ngoài gan). Hệ thống đường dẫn mật trong gan gồm ống gan phải, ống gan trái, tiểu quản mật, vi quản tiểu mật. Hệ thống đường dẫn mật ngoài gan gồm cổ túi mật và ống dẫn mật chủ. Bệnh sỏi đường mật khác với sỏi túi mật vì sỏi túi mật nằm luôn bên trong túi mật, có dạng viên hoặc dạng bùn.

Sỏi mật phát triển từ từ qua thời gian. Đến khi bệnh nhân cảm thấy các cơn đau nặng ở vùng bụng là lúc đã hình thành sỏi. Để điều trị bệnh sỏi mật có thể sử dụng thuốc hoặc can thiệp phẫu thuật. Tuy nhiên, bệnh có thể tái phát sau 6 tháng hoặc một năm nếu bệnh nhân không tuân thủ phác đồ điều trị bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh sỏi đường mật

Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh sỏi đường mật. Trong đó, có thể kể đến các yếu tố sau:

Do ứ đọng dịch mật và vi khuẩn

Nguyên nhân đầu tiên gây nên sỏi đường mật là do có sự ứ đọng dịch mật. Sỏi mật thường là sỏi sắc tố, có thành phần chính là bilirubin. Khi tế bào hồng cầu già đi và cần đào thải, gan sẽ loại bỏ chúng ra khỏi máu bằng cách bài tiết bilirubin vào trong dịch mật.

Tuy nhiên, khi các chức năng gan đã hoạt động hết công suất mà lượng bilirubin trong dịch mật quá nhiều, sẽ gây ra tình trạng ứ trệ. Thêm vào đó, ký sinh trùng di chuyển từ đường ruột lên đường mật, mang theo vi khuẩn làm mất cân bằng bilirubin khiến chúng khó hoà tan. Lượng bilirubin này khi kết hợp với sán, trứng giun và xác giun từ đường ruột mang lên là điều kiện thuận lợi để hình thành nên sỏi.

Mắc các bệnh mãn tính, bệnh suy giảm chức năng gan

Với những người có sẵn bệnh lý nền liên quan đến rối loạn chức năng gan như viêm gan B, xơ gan, viêm túi mật,… hoặc mắc chứng ứ đọng mật bẩm sinh như viêm đường mật xơ hoá, caroli,… có khả năng mắc sỏi đường mật cao hơn người bình thường do mất cân bằng dịch mật. Ngoài ra, người mắc bệnh tiểu đường cũng có nguy cơ mắc bệnh sỏi mật cao hơn.

Chế độ ăn uống, sinh hoạt không hợp lý

Thói quen sử dụng thường xuyên các thực phẩm chứa nhiều chất béo, nhiều canxi cũng là điều kiện thuận lợi giúp sỏi đường mật tích tụ. Vì vậy, căn bệnh này cũng dễ gặp phải ở những người bị bệnh béo phì do dư thừa lượng cholesterol. Khi cholesterol quá nhiều, acid mật và các hoạt chất khác không hoạt động kịp làm tan thì về lâu dài sẽ gây ra sỏi cholesterol từ dạng bùn đến dạng viên.

Ngoài ra, không nên loại bỏ hoàn toàn chất béo trong chế độ ăn uống. Vì nếu cơ thể không được nạp chất béo ở mức độ cho phép sẽ khiến túi mật giảm các cơn co bóp và lượng dịch mật.

Lười vận động

Lười vận động, ngồi ì một chỗ và thường xuyên nạp thêm đồ ăn nhanh cũng khiến các cơ quan đường mật bị ứ đọng. Vì vậy, nhân viên văn phòng cũng được xếp vào nhóm có nguy cơ mắc bệnh sỏi túi mật nếu không thường xuyên vận động.

Sử dụng thuốc tránh thai thời gian dài

Trong thuốc tránh thai có thành phần làm rối loạn chức năng gan, giảm khả năng bài tiết của dịch mật. Vì vậy, nếu sử dụng thuốc tránh thai trong thời gian dài, lượng cholesterol tăng cao gây ứ trệ dịch mật và kết sỏi. Ngoài các nguyên nhân trên thì phụ nữ trong thời kỳ mang thai hay mãn kinh cũng có nguy cơ mắc bệnh sỏi mật.

Triệu chứng của bệnh sỏi đường mật

Tuỳ vào thời gian mắc bệnh mà sỏi mật gây ra các triệu chứng khác nhau ở mỗi người.

Triệu chứng sỏi đường mật giai đoạn nhẹ

Trong giai đoạn đầu, sỏi đường mật mới hình thành nên các biểu hiện cũng khá thầm lặng. Giai đoạn này, sỏi còn nhỏ, thỉnh thoảng gây ra các cơn đau quặn nhẹ hoặc các cơn chướng bụng nên sẽ khiến nhiều người chủ quan.

Các cơn đau có thể xuất hiện sau khi ăn các đồ ăn khó tiêu, nhất là vào ban đêm. Cũng có lúc, các cơn đau xuất hiện bộc phát, kéo dài vài giờ hoặc âm ỉ vài ngày mới hết.

Triệu chứng sỏi đường mật tiến triển nhanh

Khi sỏi đường mật bắt đầu có kích thước lớn hơn sẽ gây ra viêm đường mật. Viêm đường mật thường kèm theo sốt và các cơn đau, run, vã mồ hôi, có thể kéo dài vài giờ. Cũng có trường hợp bệnh nhân bị sỏi mật nhưng không bị viêm nên không có biểu hiện sốt. Ngược lại, cũng có trường hợp sốt tới 1 tuần hay thậm chí cả tháng.

Triệu chứng bệnh chuyển biến xấu

Sỏi đường mật bước vào giai đoạn bệnh nặng có biểu hiện rõ ràng nhất là vàng da và vàng niêm mạc mắt. Nguyên nhân là do sỏi cản trở lưu thông, gây tắc nghẽn khiến dịch mật không thể chảy xuống túi mật. Từ đó làm suy giảm chức năng mật.

Vì vậy, mật không thể hoàn thành tốt vai trò đào thải các chất do gan tiết ra. Sắc tố bilirubin có màu nâu vàng thấm vào da là nguyên nhân khiến da bị vàng. Nghiêm trọng hơn, khi bị tắc mật, bệnh nhân sẽ thấy niêm mạc mắt, phân, nước tiểu đều có màu vàng.

Các biến chứng của bệnh sỏi đường mật

Bệnh sỏi đường mật nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời sẽ gây nên các biến chứng nguy hiểm. Các biến chứng này ảnh hưởng trực tiếp đến gan và túi mật.

Suy giảm chức năng gan, xơ gan, suy gan

Sỏi đường mật có liên quan trực tiếp tới túi mật và gan. Biến chứng sỏi mật đầu tiên chính là khiến chức năng gan suy giảm dẫn đến các bệnh về gan.

Khi gan khỏe mạnh, lượng dịch mật tiết ra từ gan được chứa đựng bên trong túi mật, giúp gan đào thải các chất độc ra bên ngoài một cách trơn tru.

Khi sỏi xuất hiện trên các vị trí ống dẫn mật, cổ mật gây bí tắc, khiến mật không thể thực hiện tốt chức năng của mình và ảnh hưởng trực tiếp đến gan. Tình trạng này kéo dài khiến gan bị viêm nhiễm, lâu dần dẫn đến xơ gan, suy gan rất nghiêm trọng.

Gây xơ, viêm đường mật, túi mật

Nếu không được phát hiện sớm, bệnh sỏi mật có nguy cơ chuyển thành áp-xe rất khó điều trị. Sỏi đường mật khi lớn dần sẽ bám vào niêm mạc, cọ xát và gây sưng, viêm đường mật.

Ung thư đường mật, túi mật

Mặc dù đây không phải là biến chứng sỏi đường mật phổ biến nhưng bệnh nhân cũng không nên chủ quan. Do triệu chứng của bệnh này khá giống với các bệnh về gan nên bệnh nhân thường không chú ý đến.

Hiểu đơn giản, biến chứng này là do có sự thay đổi trong chuỗi ADN của tế bào trong túi mật. Khi đó, các tế bào mới vẫn được sản sinh còn các tế bào cũ lại không bị triệt tiêu. Ngoài ra, việc bị trào ngược dịch tuỵ vào đường mật và túi mật cũng làm tăng nguy cơ ung thư.

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM:

• Sỏi đường mật trong gan: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm tuỵ cấp

Một trong những biến chứng sỏi đường mật cực kì nguy hiểm đó là gây viêm tuỵ cấp. Trong trường hợp bệnh nhân bị tắc ống mật, dịch mật sẽ trào ngược vào tuỵ làm thay đổi độ pH của dịch tuỵ và tác động xấu lên các men tuỵ. Vì nằm trong một hệ thống tiêu hoá nên nếu không điều trị sớm, sỏi mật thường gây viêm tuỵ cấp.

Nhiễm trùng đường mật

Nhiễm trùng đường mật có thể khiến bệnh nhân tử vong nhanh chóng. Bệnh gây ra nhiễm trùng huyết nếu không được phát hiện sớm, tình trạng này do các vi khuẩn đường ruột gram âm ( – ) gây nên.

Phương pháp chẩn đoán

Hiện nay có nhiều phương pháp chẩn đoán chính xác các bệnh liên quan đến đường mật, trong đó có sỏi đường mật.

Siêu âm

Sau khi nghi ngờ bệnh nhân mắc bệnh sỏi đường mật thông qua các biểu hiện như: xuất hiện các cơn đau quặn ở vùng gan, vàng da do u tắc mật, viêm tụy cấp tái phát, đau vùng hạ sườn phải,… thì bệnh nhân sẽ được chẩn đoán hình ảnh.

Chẩn đoán hình ảnh là bước đầu tiên khi nghi ngờ bệnh nhân có dấu hiệu sỏi đường mật. Chẩn đoán sỏi đường mật bằng siêu âm vừa tiết kiệm chi phí lại có thể phát hiện được vị trí của sỏi khá chính xác. Siêu âm thông thường cho kết quả có độ nhạy  trong chẩn đoán sỏi ống mật chủ khoảng 60-70%.

Siêu âm nội soi

Siêu âm nội soi cho kết quả độ nhạy khoảng 85 – 100% trong việc chẩn đoán giãn đường mật trong và ngoài gan (kể cả sỏi có kích thước nhỏ mà siêu âm thường không nhìn thấy được). Trong ống nội soi được gắn camera siêu âm nhỏ ở đầu và gửi hình ảnh của sỏi mật lên màn hình chuyên dụng. Tuy nhiên, siêu âm nội soi chi phí cao và còn hạn chế trong chẩn đoán sỏi ống mật chủ.

Chụp CT (chụp cắt lớp vi tính)

Đối với các bệnh nhân được xác định sỏi gan hoặc các biến chứng của sỏi đường mật sẽ được chỉ định chụp CT. Phương pháp này sử dụng các chùm tia X để xác định bệnh, đem đến độ nhạy cao đến 95%.

ERCP (Nội soi mật tuỵ ngược dòng)

ERCP được dùng để phát hiện sỏi ống mật chủ hoặc thực hiện các kỹ thuật khó như lấy sỏi trực tiếp từ đường dẫn mật. Tuy nhiên, ERCP lại có nguy cơ gây biến chứng cao nên chỉ được chỉ định trong một số trường hợp cho phép.

Phác đồ điều trị sỏi đường mật hiện nay

Dù chọn phương pháp điều trị sỏi đường mật bằng Tây Y hay Đông y thì đều có phác đồ riêng. Bạn phải tuân thủ chặt chẽ theo chỉ định trong suốt quá trình chữa trị. Dưới đây là các biện pháp điều trị bệnh nhân có thể tham khảo:

Điều trị sỏi đường mật bằng Tây Y

Tùy vào tình trạng bệnh mà bệnh nhân sẽ được điều trị sỏi đường mật bằng các phương pháp khác nhau. Trong đó, có 5 phương pháp phổ biến dưới đây.

Điều trị sỏi đường mật bằng kháng sinh

Với những bệnh nhân được chẩn đoán bị sỏi mật cholesterol có kích thước nhỏ dưới <15mm, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc tan sỏi. Thành phần chính của thuốc là acid ursodeoxycholic nhưng không có tác dụng với sỏi gan và sỏi bị canxi hoá.

Thời gian điều trị bằng thuốc có thể kéo từ nửa năm đến vài năm. Tuỳ vào mức độ tương thích với thuốc mà trong quá trình điều trị, bệnh nhân có thể gặp một số tác dụng phụ như tiêu chảy, đầy hơi, khó tiêu,…

Nội soi mật tuỵ ngược dòng

Phương pháp tiên tiến này có hiệu quả cao trong điều trị sỏi đường mật. Bác sĩ sẽ sử dụng ống nội soi nhỏ và mềm có gắn camera ở đầu ống. Thông qua ống đó tán sỏi, lấy sỏi, lấy sinh thiết,… tuỳ vào mức độ bệnh. Phương pháp này chỉ mất từ 30 – 60 phút và áp dụng hiệu quả với mật độ sỏi thưa, sỏi nhỏ.

Nội soi tán sỏi đường mật trong gan qua da

Phương pháp này sử dụng máy tán sỏi laser công suất lớn tác động vào bên trong hệ thống đường mật thông qua da. Tại các vị trí có sỏi máy sẽ tán nhỏ và đưa ra ngoài. Phương pháp này giúp lấy được cả các mảnh sỏi nhỏ còn sót lại. Mặc dù giúp bệnh nhân hồi phục nhanh chóng nhưng nội soi tán sỏi qua da đòi hỏi máy móc hiện đại, kỹ thuật và kinh nghiệm dày dặn từ đội ngũ bác sĩ.

Phẫu thuật mổ hở lấy sỏi gan

Với những viên sỏi đường mật có kích thước quá lớn, sỏi dày và tạo thành dải trong ống dẫn thì phải dùng phương pháp mổ hở. Mổ hở được chỉ định khi bệnh nhân có sức khoẻ tốt, có khả năng phục hồi nhanh và không mắc các bệnh về tim mạch.

Phẫu thuật cắt một phần gan

Khi các phương pháp trên không có hiệu quả do sỏi đường mật quá nặng thì phẫu thuật cắt một phần gan là phương pháp cuối cùng. Việc cắt đi một phần gan sẽ gây ảnh hưởng đến khả năng đào thải độc tố và sức khỏe của gan sau này. Tuy nhiên, khi đường mật bị xơ hoá, sỏi chi chít và nằm sâu trong các mô gan thì buộc phải sử dụng phương pháp này.

Bệnh sỏi đường mật nên ăn gì, kiêng gì?

Ăn uống điều độ, khoa học theo đúng chỉ dẫn sẽ giúp bệnh nhân đảm bảo sức khỏe để điều trị.

Các món ăn nên tăng cường

Chế độ ăn uống khoa học ảnh hưởng trực tiếp đến bệnh nhân mắc bệnh sỏi đường mật. Các thực phẩm dưới đây được khuyến khích sử dụng cho bệnh nhân mắc căn bệnh này.

• Tăng cường các loại rau xanh, trái cây tươi như: Rau cải, súp lơ, đậu bắp, cam, quýt, chanh,…
• Các loại hạt, đậu: Hạt bí, hướng dương, hạnh nhân, đậu nành,… Trong các loại hạt và đậu này chứa lecithin hỗ trợ phân hủy cholesterol trong dịch mật.
• Các thực phẩm giàu tinh bột và dễ tiêu hoá như: Bánh mì, ngũ cốc, khoai lang,…
• Uống đủ nước mỗi ngày. Bạn có thể cho thêm một vài lát trái cây tươi hoặc khô cho vào nước. Việc này giúp kích thích uống nước và cũng rất tốt cho đường mật.

Các món ăn nên hạn chế

Các thực phẩm dầu mỡ luôn nằm trong top đầu cần tránh đối với bệnh nhân mắc sỏi đường mật. Bệnh nhân nên hạn chế các sản phẩm sau khi mắc bệnh:

• Không sử dụng các thực phẩm chứa chất béo xấu, giàu cholesterol. Nổi bật như: phomai, bơ, sữa nguyên kem, thịt gia cầm, đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn (xúc xích, khoai tây chiên, đồ hộp,…)
• Hạn chế các loại thực phẩm protein từ động vật như thịt đỏ, trứng, nội tạng động vật,…
• Tránh xa các loại đồ uống có cồn như rượu, bia, nước ngọt hoặc thuốc lá, các chất kích thích,…

Bệnh sỏi đường mật sẽ không gây biến chứng nguy hiểm nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nếu chủ quan và không điều trị sớm tình trạng bệnh sẽ diễn biến phức tạp. Vì vậy, nếu phát hiện những triệu chứng nghi ngờ mắc sỏi đường mật, bạn hãy đến ngay các cơ sở y tế uy tín để được khám bệnh.

NỘI DUNG HỮU ÍCH:

• Sỏi bùn túi mật là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
• Top 13+ mẹo chữa sỏi mật bằng thảo dược dễ thực hiện tại nhà