Sỏi Túi Mật

Sỏi túi mật có khả năng gây ra nhiều ảnh hưởng xấu với sức khỏe con người. Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, bệnh có thể phát triển thành ung thư túi mật vô cùng nguy hiểm. Chính vì vậy, việc nắm rõ được những thông tin liên quan đến dầu hiệu, nguyên nhân cũng như các biện pháp chữa bệnh là vô cùng cần thiết.

Sỏi túi mật là gì?

Sỏi túi mật là những vật thể có cấu trúc rắn như đá hình thành bên trong túi mật. Kích cỡ của chúng rất đa dạng, có thể nhỏ vụn như cát, cũng có thể phát triển lớn bằng quả bóng bàn. Người bị sỏi mật ở giai đoạn đầu thường không cảm nhận được bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Dựa theo khoáng chất cấu thành nên sỏi trong túi mật mà các bác sĩ chia chúng thành hai loại:

• Sỏi cholesterol: Loại sỏi này được hình thành từ các chất béo bên trong máu. Đây được xem là loại sỏi mật phổ biến nhất và thường có màu xanh lục.
• Sỏi sắc tố: Sỏi sắc tố được hình thành chủ yếu từ bilirubin – một hoạt chất được tạo ra khi tế bào hồng cầu bị phân hủy trong lá gan. Loại sỏi này thường có màu vàng, trùng với màu sắc của hoạt chất bilirubin. 

Theo các thống kê y tế, mỗi năm có khoảng 10% đến 15% dân số thế giới bị ảnh hưởng bởi bệnh lý sỏi túi mật. Cụ thể hơn, sỏi túi mật là nguyên nhân của trên 10.000 ca tử vong và có đến ¼ trong số 1 triệu bệnh nhân bị sỏi phải thực hiện biện pháp phẫu thuật để loại bỏ hoàn toàn chúng.

Nếu xét theo giới tính, phụ nữ trên 40 tuổi thường có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn. Bên cạnh đó, sỏi mật cũng dễ hình thành ở những người thừa cân béo phì, ép cân trong một thời gian ngắn, tiêu thụ quá nhiều dầu mỡ, rối loạn đường máu và có tiền sử bệnh lý về sỏi mật. 

Nguyên nhân sỏi túi mật

Dựa theo kết quả nghiên cứu bệnh án sỏi túi mật, các chuyên gia cho rằng sỏi mật là kết quả của một số các vấn đề dưới đây:

• Hàm lượng cholesterol trong máu quá cao: Túi mật đảm nhận nhiệm vụ tiết dịch mật để tiêu hóa thức ăn cũng như hòa tan các cholesterol có hại trong cơ thể. Tuy nhiên, nếu hàm lượng cholesterol vượt quá khả năng tiêu hủy của túi mật, chúng sẽ trở nên dư thừa và hình thành nên những viên sỏi cholesterol trong túi mật.
• Nồng độ bilirubin quá cao: Việc có quá nhiều hoạt chất bilirubin trong túi mật cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến sỏi. Một số bệnh lý như xơ gan, rối loạn đường máu hoặc nhiễm trùng khiến gan tạo ra bilirubin vượt mức cho phép. Bilirubin dư thừa dần dần tích tụ và cô đặc lại, hình thành nên những viên sỏi bên trong túi và ống mật.
• Rối loạn chức năng túi mật: Nếu túi mật gặp tổn thương bởi vi khuẩn hoặc virus, nó có thể bị rối loạn chức năng. Về lâu dài, tình trạng này có thể khiến dịch mật đặc hơn, tạo thành những vụn sỏi nhỏ li ti tại túi mật.

Triệu chứng sỏi túi mật

Khi mắc bệnh sỏi túi mật, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng dưới đây:

• Các cơn đau bụng kéo dài: Thông thường, sỏi hình thành trong túi mật ít gây ra triệu chứng. Tuy nhiên, nếu viên sỏi phát triển lớn hơn hoặc di chuyển đến ống dẫn mật, nó sẽ gây ra các cơn đau bụng dai dẳng khó chịu, kéo dài ít nhất từ một đến năm tiếng đồng hồ. Người bệnh cảm thấy đau âm ỉ hoặc cũng có thể co thắt dữ dội như dao đâm.
• Vàng da và vàng mắt: Biểu hiện này phổ biến với những người bị xơ gan dẫn đến bệnh sỏi mật. Lý do là vì hoạt chất bilirubin dư thừa tràn ra khỏi túi mật và xâm nhập vào máu, khiến người bệnh bị vàng da và vàng mắt.
• Rối loạn tiêu hóa: Sỏi hình thành trong túi mật khiến mật không thể tiết ra đủ lượng dịch cần thiết cho quá trình tiêu hóa. Hậu quả là người bệnh bị rối loạn tiêu hóa, biểu hiện thông qua các triệu chứng như nôn mửa, khó tiêu, đầy chướng bụng và ợ hơi.
• Các triệu chứng khác: Bên cạnh các triệu chứng thường gặp nói trên, bệnh nhân cũng có thể xuất hiện một số các dấu hiệu khác như đau vai phải, đau sau lưng, nước tiểu sẫm màu, sốt nhẹ, ớn lạnh.

Sỏi túi mật có nguy hiểm không?

Việc hình thành sỏi trong túi mật rất nguy hiểm, đặc biệt là khi bệnh phát triển gây tắc nghẽn nghiêm trọng hoặc sỏi di chuyển sang những cơ quan khác. Dưới đây là một số các biến chứng nguy hiểm của bệnh sỏi túi mật:

• Túi mật viêm nhiễm: Nếu viên sỏi khiến ống mật bị tắc, dịch mật không thể di chuyển ra ngoài, tích tụ bên trong túi mật và gây ra tình trạng viêm nhiễm. Nếu nhiễm trùng trở nên nghiêm trọng hơn, nó có thể gây ra áp xe túi mật hoặc rách túi mật, ảnh hưởng đến phúc mạc.
• Viêm đường mật cấp tính: Khi sỏi gây tắc nghẽn cho ống mật thì ống mật cũng rất dễ bị nhiễm trùng nếu bị vi khuẩn tấn công. Tình trạng này có thể khiến người bệnh mệt mỏi toàn thân, sốt, đau nhức bả vai, ớn lạnh và mất tỉnh táo.
• Viêm tuyến tụy: Viêm tuyến tụy có thể xảy ra nếu sỏi từ túi mật di chuyển đến ống dẫn tụy và gây tắc nghẽn. Dấu hiệu phổ biến nhất của viêm tụy là các cơn đau vùng bụng dưới, đôi khi cảm giác đau lan rộng sang cả thắt lưng. Không những vậy, người bệnh cũng có thể bị tiêu chảy và chán ăn kéo dài.
• Ung thư túi mật: Ung thư túi mật là một biến chứng hiếm gặp của sỏi mật, thế nhưng nó có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đối với sức khỏe. Những trường hợp bị sỏi mật di truyền trong gia đình thường có nguy cơ phát triển thành ung thư cao hơn. 
• Tắc nghẽn đường ruột: Tắc nghẽn sỏi mật cũng là một trong các biến chứng hiếm gặp. Nếu sỏi mật phát triển đến mức làm rách túi mật, sỏi có thể thông qua lỗ rò này di chuyển đến ruột non, lấp lối đi của thức ăn và gây ra tình trạng ùn ứ. Khi không được phát hiện sớm, phần bị tắc nghẽn sẽ phình căng đến mức vỡ ra gây chảy máu nội tạng, đe dọa tính mạng người bệnh.

Phương pháp chẩn đoán sỏi túi mật

Việc chẩn đoán sỏi mật được tiến hành thông qua hai quá trình: Kiểm tra thể chất và kiểm tra hình ảnh. Với kiểm tra thể chất, trước tiên các bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân mô tả lại các triệu chứng thường gặp.

Sau đó, họ có thể dùng ngón tay ấn lên vùng bụng để nhận định vị trí cũng như mức độ của cơn đau mà sỏi mật gây ra.

Còn với kiểm tra hình ảnh, người bệnh thường được tiến hành xét nghiệm chuyên sâu thông qua các biện pháp sau:

• Siêu âm tia quét: Loại siêu âm này thường sử dụng các sóng âm tần số cao dưới dạng tia quét giống như trong kiểm tra thai kỳ. Thông qua đó, các bác sĩ sẽ xác định được chính xác vị trí của viên sỏi cũng như kích cỡ của nó. Thủ thuật siêu âm tia quét hoàn toàn không gây đau đớn cho người bệnh.
• Chụp MRI hoặc chụp CT: Bên cạnh siêu âm tia quét, sỏi túi mật cũng có thể được chẩn đoán bằng phương pháp chụp MRI cộng hưởng từ và chụp cắt lớp CT. Những kết quả hình ảnh đa chiều bên trong cơ thể thu được giúp các bác sĩ xem xét mức độ nghiêm trọng của bệnh lý và loại trừ các nguyên nhân gây đau bụng khác ở người bệnh.

Sỏi túi mật và cách điều trị

Điều trị sỏi mật phụ thuộc vào nhiều yếu tố, ví dụ như mức độ nghiêm trọng cũng như tình hình sức khỏe hiện tại của người bệnh. Dưới đây là một số cách điều trị bệnh phổ biến nhất:

Các bài thuốc dân gian

Các bài thuốc thảo dược dân gian đang trở thành xu hướng được nhiều người bệnh lựa chọn bởi tính an toàn và hiệu quả lâu dài. Một số những bài thuốc dân gian thường được sử dụng như:

Bài thuốc từ nghệ tươi và mật vịt

Bài thuốc này sử dụng ba thành phần chính là nghệ tươi, mật vịt và lớp màng màu vàng trong mề gà. Các dược liệu này theo y học cổ truyền có tác dụng điều hòa tỳ vị, lương huyết và phá ứ.

Cách thực hiện:

• Nghệ tươi sau khi giã nát được trộn cùng với màng mề gà đã rang giòn và tán bột, thêm vào mật vịt. 
• Thuốc được chia làm hai lần dùng trong ngày, uống liên tục trong 15 ngày.

Bài thuốc từ muối hột và đu đủ xanh 

Bài thuốc này chỉ dùng hai nguyên liệu đu đủ xanh và muối hột. Theo dân gian, đu đủ xanh vị ngọt, tính mát, thích hợp dùng trị huyết ứ, sỏi mật và nóng gan. 

Cách thực hiện:

• Đu đủ xanh sau khi bỏ hạt và loại bỏ đầu cuống được hầm nhừ với chút muối trắng.
• Người bệnh dùng cả nước lẫn cái, mỗi ngày một quả, kéo dài trong 7 ngày.

Lưu ý: Bên cạnh quả đu đủ, người bệnh cũng có thể dùng hoa đu đủ đực chữa sỏi mật. Cách dùng này cũng được dân gian đánh giá cao.

Bài thuốc từ quả sung

Bài thuốc cuối cùng sử dụng quả sung làm dược liệu chính. Quả sung có vị chát, tính bình, thích hợp dùng trong các trường hợp sỏi mật, chán ăn, đau bụng do đầy chướng. 

Cách thực hiện:

• Người bệnh nên lựa chọn các quả sung tẻ, thái lát rồi sấy khô và nghiền bột. 
• Mỗi lần dùng một thìa cà phê bột quả sung cùng nước ấm. 
• Thời gian áp dụng bài thuốc này thường kéo dài ít nhất hai tháng.

Điều trị sỏi túi mật bằng Tây y

Nếu các cơn đau bụng ở mức độ nhẹ, người bệnh có thể được khuyến nghị sử dụng một số loại thuốc cùng với việc theo dõi chặt chẽ tình hình tiến triển của sỏi. Tuy nhiên, nếu sỏi có nguy cơ gây viêm hoặc rách túi mật, can thiệp ngoại khoa bằng phẫu thuật sẽ được chỉ định: 

• Các loại thuốc tan sỏi: Trong những trường hợp sỏi túi mật có kích cỡ nhỏ và không chứa canxi, người bệnh có thể sử dụng thuốc axit ursodeoxycholic để hòa tan chúng. Tuy nhiên, quá trình dùng thuốc cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để hạn chế tối đa tác dụng phụ như buồn nôn, phát ban hoặc mệt mỏi kéo dài.  
• Phẫu thuật túi mật nội soi: Phẫu thuật túi mật nội soi là phương pháp ngoại khoa được sử dụng khá phổ biến trong điều trị sỏi mật. Các bác sĩ sẽ tiến hành rạch những vết cắt nhỏ trên thành bụng, sau đó bơm căng ổ bụng bằng khí CO2. Một thiết bị ống soi chuyên dụng được đưa vào bên trong, tìm ra vị trí của sỏi và loại bỏ nó. Quá trình này thường kéo dài 60 đến 90 phút và bệnh nhân được gây mê toàn thân.
• Mổ mở: Nội soi thường không được khuyến khích trong các trường hợp mang thai hoặc béo phì, thay vào đó các bác sĩ sẽ áp dụng phương pháp mổ mở. Sau khi gây mê bệnh nhân, bác sĩ tiến hành rạch một vết dài khoảng 15cm bên dưới xương sườn, tạo ra khe hở để dễ dàng loại bỏ túi mật. So với nội soi, mổ hở mất thời gian hồi phục và liền sẹo lâu hơn, khoảng hơn 6 tuần.

Sỏi túi mật nên ăn gì và kiêng gì?

Trong quá trình điều trị, việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng khoa học và lành mạnh cũng là điều người bệnh cần quan tâm. Dưới đây là danh sách các loại thực phẩm mà bệnh nhân sỏi mật nên ăn và nên tránh:

Thực phẩm nên bổ sung

Các thực phẩm người bệnh nên tăng cường:

• Các loại thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh đậm, ngũ cốc nguyên hạt. 
• Các loại chất béo ít cholesterol như dầu oliu.
• Các loại cá biển giàu omega-3 như cá ngừ, cá hồi, cá thu,…
• Sữa chiết xuất từ thực vật như sữa hạnh nhân, sữa óc chó, sữa đậu nành,…
• Các loại hạt, các loại đậu và trái cây có múi như cam, quýt, bưởi.

Thực phẩm nên tránh

Người bệnh sỏi túi mật nên tránh xa các loại thực phẩm như:

• Dầu thực vật: Dầu đậu nành, dầu hạt cải, dầu đậu phộng,…
• Các loại tinh bột tinh chế như bột mỳ, bánh mì, mì ống,…
• Đồ ăn chế biến sẵn như đồ hộp, đồ sấy khô và thức ăn chiên rán nhiều dầu mỡ.

Biện pháp phòng tránh

Để phòng tránh bệnh sỏi mật, bạn cần chú ý một số vấn đề dưới đây:

Chế độ dinh dưỡng khoa học và lành mạnh

Vì cholesterol đóng vai trò chính trong việc hình thành sỏi mật, bạn nên tránh tiêu thụ quá nhiều thực phẩm có hàm lượng chất béo bão hòa cao như đồ nướng, bơ động vật, mỡ động vật, kem tươi,..

Bên cạnh đó, đừng quên bổ sung trong thực đơn hàng ngày thật nhiều rau xanh, trái cây tươi và nước. Các chuyên gia khuyến khích bạn nên tiêu thụ ít nhất 5 phần rau quả và 2 lít nước mỗi ngày.

Kiểm soát trọng lượng cơ thể

Thừa cân, béo phì cũng làm gia tăng nguy cơ sỏi mật do lượng cholesterol tích tụ trong máu quá cao. Vì vậy, việc phòng tránh bệnh sỏi mật liên quan mật thiết đến vấn đề duy trì trọng lượng cơ thể. 

Bạn có thể kiểm soát cân nặng thông qua chế độ ăn uống đồng thời tăng cường luyện tập thể dục thể thao. Tuy nhiên, lưu ý là bạn không nên áp dụng giảm cân cấp tốc bằng chế độ ít calo vì điều này cũng khiến nguy cơ sỏi túi mật tăng lên.

Vận động thể chất hàng ngày

Các hoạt động thể chất đóng vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe, vì chúng giúp lưu thông khí huyết, điều hòa nhịp thở và đào thải tạp chất ra khỏi cơ thể. Các chuyên gia khuyến khích mọi người nên dành khoảng 30 đến 45 phút luyện tập thể dục hàng ngày. Một số các bộ môn được bác sĩ khuyến khích luyện tập như yoga, bơi lội, đi bộ,…

Hy vọng với những thông tin tổng hợp bài viết trên, bạn đọc đã có thêm nhiều kiến thức cần thiết liên quan đến chủ đề sỏi túi mật. Sức khỏe là chìa khóa cho một cuộc sống hạnh phúc, vì thế hãy chú ý bổ sung thêm rau xanh và trái cây trong bữa ăn hàng ngày cũng như dành thời gian vận động thể chất thường xuyên.

NỘI DUNG LIÊN QUAN:

• Top 2+ phương pháp tán sỏi túi mật thông dụng, hiệu quả hiện nay
• Sỏi bùn túi mật là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị