Sỏi Tụy

Sỏi tụy là một trong các bệnh lý gây ảnh hưởng lớn đến chức năng của tuyến tụy. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh còn có thể dẫn đến viêm tụy, có khả năng gây nguy hại đến tính mạng. Bạn đọc liệu đã biết rõ về nguyên nhân, triệu chứng cũng như cách điều trị bệnh này chưa? Hãy cùng dành thời gian tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Sỏi tụy là gì?

Khi canxi không được hấp thụ hết, chúng có thể tích tụ tại tuyến tụy và hình thành nên những mảnh cứng được gọi là sỏi tụy. Những viên sỏi này có thể khiến chức năng sản sinh enzyme tiêu hóa của tuyến tụy suy giảm, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến ruột non cũng như quá trình điều tiết lượng đường trong máu. 

Bệnh lý này thường xảy ra ở những người lạm dụng các đồ uống có cồn trong thời gian dài, khiến tụy bị tổn thương nặng nề, thậm chí là viêm sưng mãn tính. Theo nhiều thống kê y tế, hàng năm có đến hơn 20% số ca bệnh sỏi tụy bắt nguồn từ việc đã bị viêm tuyến tụy trước đó. 

Nguyên nhân gây ra sỏi tụy

Các nguyên nhân chính gây ra tình trạng có sỏi trong tụy gồm có:

• Nghiện các loại đồ uống có cồn: Trong các loại đồ uống chứa cồn, đặc biệt là rượu, đều có hàm lượng ethanol rất cao. Vì vậy, việc sử dụng chúng quá mức có thể gây tổn thương các mô tụy, khiến việc hấp thu canxi trì trệ. Hậu quả là hình thành nên các viên sỏi với kích thước khác nhau bên trong tuyến tụy. Nghiện rượu được xem là nguyên nhân phổ biến nhất của tình trạng này.
• Sỏi mật: Mật và tụy nằm ở vị trí liền kề nhau. Chính vì thế, nếu bệnh nhân bị sỏi mật, những viên sỏi có thể thông qua ống tụy di chuyển vào bên trong tuyến tụy.
• Nồng độ canxi trong máu quá cao: Tăng canxi huyết có thể dẫn đến rất nhiều vấn đề đối với sức khỏe, ví dụ như suy yếu xương, sỏi thận, cản trở hoạt động tim và não bộ, sỏi trong tụy,… Nồng độ canxi trong máu quá cao thường là kết quả của việc các tuyến giáp mất kiểm soát.

Triệu chứng bệnh sỏi tụy

Nếu kích cỡ viên sỏi chưa quá lớn, người bệnh có thể không cảm nhận được bất kỳ dấu hiệu rõ rệt nào. Tuy nhiên, nếu bệnh tiến triển nặng thêm, một số triệu chứng có thể xảy ra, bao gồm:

• Các cơn đau âm ỉ khó chịu vùng bụng trên, cụ thể là khu vực nằm giữa xương ức và rốn.
• Tình trạng tiêu chảy thường xuyên, phân lỏng và nhạt màu hơn so với bình thường. Do tiêu chảy kéo dài nên người bệnh còn có thể cảm thấy khát nước, khô miệng và mệt mỏi. 
• Buồn nôn hoặc nôn mửa, trong bãi nôn thường có chứa cả dịch tụy tiết ra.
• Giảm cân đột ngột mặc dù không ăn uống kiêng khem.
• Các dấu hiệu cho thấy tụy bị tổn thương nghiêm trọng: Vàng da, vàng mắt, tắc ruột, cơn đau bụng trên có thể kéo dài hàng tiếng đồng hồ với mức độ dữ dội. Người bệnh trong một số trường hợp còn cảm thấy tình trạng đau gia tăng sau khi ăn no.

Bệnh sỏi tụy có nguy hiểm không?

Bên cạnh các vấn đề liên quan đến triệu chứng hay nguyên nhân, không ít người cũng thắc mắc không biết liệu bệnh sỏi tụy có nguy hiểm không? Theo các chuyên gia, bệnh lý này nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến việc mô tụy bị tổn thương, viêm nhiễm, tạo tiền đề cho một số các biến chứng dưới đây:

• Suy giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng: Đây là một trong những biến chứng thường gặp nhất của sỏi tụy. Lý do là vì sỏi ngăn chặn dòng enzyme tiêu hóa di chuyển đến ruột non – bộ phận đảm nhận chức năng tiêu hóa thức ăn. Điều này dẫn đến việc cơ thể người bệnh không thể hấp thụ toàn bộ lượng dinh dưỡng từ thực phẩm, về lâu dài có thể kéo theo vấn đề suy dinh dưỡng nghiêm trọng.
• Tiểu đường: Bên cạnh việc suy giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng, người bệnh sỏi tuyến tụy còn có nguy cơ bị tiểu đường. Khi các viên sỏi phát triển lớn hơn, chúng có thể phá hủy các tế bào sản xuất insulin và glucagon. Đây đều là những tế bào sản sinh hormone giúp cân bằng lượng đường trong máu. Hậu quả là đường huyết gia tăng và dẫn đến bệnh tiểu đường. 
• Viêm nhiễm các nang tụy: Việc sỏi phát triển trong tụy có thể khiến các lớp niêm mạc đảm nhận nhiệm vụ bảo vệ tụy trở nên suy yếu, tạo điều kiện cho loại vi khuẩn có hại tấn công. Viêm nhiễm các nang tụy về lâu dài sẽ dẫn đến hoại tử mô, chảy máu trong, tăng nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng.
• Chứng khó thở, thở gấp: Biến chứng này được xem là hậu quả khi các hoạt chất hóa học trong máu bị mất cân bằng về nồng độ do sỏi tụy phát triển. Người bệnh có thể bị thiếu hụt oxy trong mạch máu, dẫn đến triệu chứng khó thở, thở gấp. 

Chẩn đoán bệnh sỏi tụy

Để chẩn đoán bệnh sỏi tụy, các bác sĩ thường áp dụng những xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu dưới đây:

• Xét nghiệm máu: Trong những giai đoạn khởi phát của sỏi tuyến tụy, người bệnh thường chưa có nhiều triệu chứng rõ rệt, đặc biệt là những thay đổi xuất hiện trong đường máu. Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn khuyến khích người bệnh thực hiện để xác định nồng độ enzyme tuyến tụy có trong máu. Phương pháp này cũng giúp loại bỏ nguy cơ gan và thận bị ảnh hưởng. 
• Xét nghiệm mẫu phân: Sỏi tuyến tụy có thể gây hại đến quá trình tiêu hóa thức ăn, vì thế xét nghiệm mẫu phân cũng được thực hiện. Kết quả của bài kiểm tra này giúp các bác sĩ nhận định được hàm lượng chất béo có trong phân. Đây là một dấu hiệu quan trọng để xác định quá trình hấp thu dinh dưỡng có đang gặp trục trặc hay không.
• Siêu âm, chẩn đoán qua hình ảnh: Các xét nghiệm hình ảnh được cho là biện pháp chẩn đoán chính xác nhất. Những biện pháp như chụp X-quang, siêu âm, chụp cắt lớp CT, chụp cộng hưởng từ MRI,.. có thể giúp các bác sĩ nhận định vị trí và kích thước viên sỏi. Trong một số trường hợp đặc biệt, nội soi cũng được chỉ định thêm. 

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM:

• Sỏi bàng quang là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và biện pháp điều trị

Phương pháp điều trị bệnh sỏi tụy

Tùy vào tình trạng sức khỏe cũng như mức độ ảnh hưởng của sỏi mà bác sĩ sẽ xây dựng các phác đồ điều trị khác nhau. Hiện nay, bệnh sỏi tụy có thể được chữa trị bằng nhiều phương pháp khác nhau.

Các biện pháp giảm đau, làm mòn tụy tại nhà

Bên cạnh việc điều trị bằng các loại thuốc Đông và Tây y, người bệnh có thể áp dụng thêm các biện pháp tại nhà dưới đây để cải thiện các triệu chứng khó chịu của sỏi tuyến tụy:

• Chườm lạnh/nóng: Liệu pháp sử dụng nhiệt độ nhằm giảm đau được rất nhiều bệnh nhân lựa chọn. Nhờ vào tác động của nhiệt lượng, các cơ đang co thắt được thư giãn và thả lỏng, khiến người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn. Chú ý không áp túi chườm trên da quá lâu vì có thể gây bỏng da.
• Cắt giảm lượng thức ăn, ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày: Tuyến tụy ảnh hưởng khá lớn đến quá trình tiêu hóa thức ăn. Vì vậy, khi cơ quan này bị tổn thương, người bệnh rất dễ gặp phải các vấn đề liên quan đến tiêu hóa. Trong trường hợp này, bệnh nhân có thể cắt giảm lượng thức ăn tiêu thụ để tụy không bị quá tải. Điều này giúp tránh được một số triệu chứng khó chịu như nôn mửa và tiêu chảy kéo dài.

Ngoài việc áp dụng một số biện pháp khắc phục nói trên, người bệnh cũng có thể dùng một số các bài thuốc dân gian trị bệnh sỏi tụy tại nhà dưới đây:

Nước từ quả dứa nướng

Dứa là loại quả quen thuộc trong vườn nhà và được dân gian nhắc đến với công dụng thanh nhiệt, đào thải độc tố hiệu quả. Do vậy, nước ép từ dứa nướng giúp tăng cường bào mòn và đẩy sỏi tụy ra ngoài theo đường tiểu. Không chỉ loại bỏ sỏi tụy hiệu quả, bài thuốc này còn được xem là cách chữa sỏi bàng quang dân gian hữu hiệu.

Nguyên liệu: 1 quả dứa đã chín mềm, mắt dứa to và cuống lá còn tươi.

Cách thực hiện:

• Dứa đem rửa sạch, cắt phần đầu cuống, sau đó dùng dao để loại bỏ phần ruột cứng bên trong, chỉ giữ lại phần thịt.
• Dùng phần đầu cuống đã cắt làm nắp đậy, có thể cố định bằng tăm tre.
• Dứa được nướng bằng lò ở nhiệt độ cao, đến khi phần vỏ bên ngoài khô lại là được. Người bệnh chắt lấy phần nước cốt tiết ra bên trong quả dứa, dùng uống hàng ngày.

Bài thuốc từ quả đu đủ

Nguyên liệu: 1 quả đu đủ còn xanh, rượu trắng, muối hạt.

Cách thực hiện:

• Đu đủ xanh rửa sạch, ngâm trong rượu trắng tầm 3 đến 5 phút để loại bỏ hết bụi bẩn bám bên ngoài vỏ. 
• Cắt bỏ phần cuống và đuôi, sau đó dùng dao khoét một lỗ nhỏ có đường kính khoảng 5cm, độ sâu chừng 10cm để lấy hết hột bên trong.
• Đu đủ đem hấp cách thủy hoặc hầm nhừ với một chút muối. Người bệnh dùng cả nước và cái, đều đặn sử dụng hàng ngày.

Bài thuốc từ quả sung

Nguyên liệu: Sung tẻ 500g, giấm gạo.

Cách thực hiện:

• Sung cắt bỏ phần cuống, đem ngâm trong nước ấm pha giấm gạo trong khoảng 20 phút để loại bỏ nhựa.
• Cắt sung thành từng lát mỏng rồi đem phơi khô. Mỗi lần dùng khoảng 10g sung đun nước uống. Bài thuốc này nên được áp dụng tối thiểu hai đến ba tháng.

Tây y điều trị sỏi tuyến tụy

Các biện pháp Tây y thường được áp dụng gồm điều trị nội khoa và can thiệp ngoại khoa. Cụ thể như dưới đây:

Điều trị nội khoa

Trong điều trị nội khoa, bệnh nhân sẽ được chỉ định sử dụng một số loại thuốc như:

• Thuốc giảm đau: Đối với các bệnh nhân ở mức độ nhẹ, sử dụng thuốc giảm đau là một biện pháp được áp dụng nhiều nhất. Các loại thuốc chống viêm không kê đơn này có tác dụng ức chế hoạt chất prostaglandins, thông qua đó giúp cải thiện tình trạng sưng tấy và đau nhức. Một số loại thuốc giảm đau phổ biến là ibuprofen, naproxen, acetaminophen,…
• Thuốc kháng sinh: Để phòng ngừa tình trạng viêm nhiễm có thể xảy ra ở mô tụy và ống dẫn tụy, các bác sĩ có thể kê thêm thuốc kháng sinh. Thuốc kháng sinh có tác dụng tiêu diệt lớp màng bảo vệ bên ngoài của vi khuẩn và ức chế khả năng sinh sản của chúng. Một số loại thuốc kháng sinh dùng trong điều trị sỏi tuyến tụy là amoxicillin, erythromycin,…
• Truyền dịch tĩnh mạch: Trong trường hợp chức năng tiêu hóa của người bệnh bị suy giảm, truyền dịch tĩnh mạch có thể được áp dụng. Khi đó, các bác sĩ sử dụng đầu kim nối trực tiếp với tĩnh mạch truyền vào trong cơ thể một số loại thuốc kháng sinh, thuốc giảm viêm và hoạt chất hấp thu, giúp tuyến tụy phục hồi chức năng vốn có.

Điều trị ngoại khoa

Đối với các trường hợp kích cỡ sỏi đã quá lớn, các bác sĩ sẽ phải can thiệp ngoại khoa để loại bỏ chúng. Một trong những phương pháp điều trị phổ biến nhất là nội soi ngược dòng. Bằng cách sử dụng một ống catheter nội soi và thuốc phản quang trong đường tụy, bác sĩ xác định được vị trí chính xác của viên sỏi và hút chúng ra ngoài với thiết bị chuyên dụng. 

Dạng phẫu thuật nội soi ngược dòng này được thực hiện khi bệnh nhân được gây mê toàn thân và mất khoảng 90 phút để hoàn thành.

Bị sỏi tụy nên ăn gì, kiêng gì?

Chế độ ăn uống lành mạnh đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình điều trị cũng như hồi phục sức khỏe cho người bệnh. Dưới đây là một số thực phẩm mà bệnh nhân sỏi tụy nên ăn và nên kiêng dùng:

Thực phẩm tốt cho bệnh sỏi tuyến tụy

Chuyên gia dinh dưỡng khuyến khích người bệnh sử dụng:

• Trái cây tươi như dâu tây, nho, mâm xôi, kiwi,..
• Các loại rau đậm màu: Ớt chuồn, bí ngô, súp lơ xanh, cần tây,..
• Ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, sữa ít béo hoặc không chứa chất béo, dầu oliu, các loại cá biển như cá thu, cá ngừ,..
• Các loại hạt như hạt óc chó, hạt hạnh nhân…

Thực phẩm nên kiêng dùng

Danh sách các loại thực phẩm người bệnh nên kiêng khem gồm có: 

• Các loại thịt đỏ như bò và lợn, nội tạng động vật. Đây cũng là nhũng thực phẩm không tốt cho nhiều bệnh sỏi tiết niệu khác như: Sỏi bàng quang, sỏi đường mật…
• Thức ăn chiên rán nhiều dầu mỡ, bơ thực vật, bơ động vật, sữa béo và đồ ngọt.

Biện pháp phòng tránh bệnh sỏi tụy

Để phòng tránh bệnh sỏi tụy, bạn cần chú ý một số các vấn đề dưới đây:

• Ngừng uống rượu bia: Đây là một trong các biện pháp phòng tránh bệnh hiệu quả nhất. Lạm dụng chất cồn không chỉ gây tổn thương cho tuyến tụy mà còn khiến cơ thể gặp phải một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác như đái tháo đường, đột quỵ, xơ gan,…
• Chế độ dinh dưỡng lành mạnh, ít crabs: Bên cạnh việc thay đổi thói quen sử dụng rượu bia, bạn cũng cần chú ý đến các loại thực phẩm mà cơ thể hấp thu. Theo các bác sĩ, việc ăn quá nhiều chất béo và đồ ăn nhanh có thể khiến tuyến tụy phải tiết ra nhiều enzyme tiêu hóa hơn. Về lâu dài, đây có thể là tiền đề dẫn đến viêm tụy cũng như sỏi tuyến tụy.
• Uống nhiều nước: Nước không chỉ cung cấp lượng chất lỏng cần thiết cho hoạt động sống của cơ thể mà còn giúp đào thải các khoáng chất tích tụ trong nội tạng như thận, mật và tụy. Các bác sĩ khuyến khích mọi người nên uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để đảm bảo sức khỏe.
• Không hút thuốc lá: Bên cạnh rượu bia thì thuốc lá cũng là một trong các yếu tố nguy cơ rất dễ dẫn đến viêm tụy và sỏi tụy. Lý do là vì trong thuốc lá cũng như khói thuốc có chứa một hàm lượng lớn nicotin có khả năng phá hủy các tế bào mô nang phổi, thành mạch, gan, tụy,..
• Tăng cường hoạt động thể chất: Vận động thể chất không chỉ giúp cơ bắp, xương khớp khỏe mạnh mà còn lưu thông khí huyết và tăng cường trao đổi chất cho cơ thể. Nhiều nghiên cứu khoa học cũng cho thấy người luyện tập thể thao hàng ngày có nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến nội tạng thấp hơn so với người không tập. Chính vì thế, tăng cường các hoạt động thể dục như đi bộ, yoga, bơi lội,… là một biện pháp tích cực giúp đẩy lùi bệnh sỏi tuyến tụy.

Sỏi tụy là bệnh lý phổ biến ở đường tiết niệu, nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe. Để phòng tránh bệnh lý nguy hiểm này, bạn nên dành thời gian tăng cường luyện tập thể chất, hạn chế tiêu thụ các chất béo động vật và uống đầy đủ nước hàng ngày.

BÀI VIẾT HỮU ÍCH: Sỏi đường mật trong gan: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị